کیارش یشایائی
در سال 559 قبل از میلاد کوروش با فایق آمدن
براستیاکس و برچیدن سلسله ماد، پادشاهی بلامعارض و کشور قدرتمند دنیای قدیم را
بنیاد نهاد. با تصرف شهر بابل و ادامه کشورگشائی این پادشاه سرزمین های زیادی به
قلمرو ایران ضمیمه شد که از جمله آنها می توان سرزمین مقدس و نیز نقاطی که یهودیان
در آن به اسارت گرفته شده بودند، نام برد. به موجب فرمانی کلیه اسرار و افرادی که
در قلمرو پادشاهی کوروش بودند آزاد و از هر گونه اذیت و آزاری مصون گشتند.
استوانه گلی که نوشته های آن حاوی فرمان کوروش می باشد کهن ترین سند کتبی از
دادگستری و مراعات حقوق بشر در تاریخ و مایه سرفرازی ایرانیان است . این لوح در سال
1879 میلادی توسط هرمز رسام در شهر بابل یافت شد و اکنون در موزه بریتانیا نگهداری
می شود. ترجمه قسمتی از متن باقی مانده به این شرح است:
"سربازان من بسیار دوستانه در بابل گام برمیداشتند ، من نگذاشتم کسی (در جایی) را
در تمام سرزمین "سومر" و "اکد" ترساننده باشد. من (شهر) بابل و همه (دیگر) شهرهای
مقدس را در فراوانی نعمت پاس داشتم. درماندگان باشنده در بابل راکه (نبوئید) ایشان
را به رغم خود دست حدایان یوغی داد بود که نه در خور ایشان".
درماندگی هایشان را چاره کردم و ایشان را از بیگاری رهانیدم .
در این زمان طی فرمان دیگری که در کتاب عزرا (از کتب مقدس یهود) از آن یاد شده است
. کلیه یهودیان از اسارت رها گشتند و طی همین فرمان آزاد گذاشته شدند تا به اورشلیم
رفته و خانه حُدا را بازسازی نمایند . متن فرمان چنین است:
"کوروش پادشاه فارس چنین می فرماید که ..... حُدای آسمانها ، جمیع ممالک زمین را به
من داده و مرا امر فرموده است که خانه ایی که برای وی در اورشلیم در یهودا است بنا
کنم پس کیست از شما از تمامی قوم او که حُدایش با وی باشد . او به اورشلیم که در
یهودا است برود و خانه حُدا را که حُدای اسرائیل حقیقی است بنا نماید.
کوروش همچنین ظروف و وسایل گرانبهای اورشلیم را که بخت النصر غارت کرده بود جمع
آوری نمود و به اورشلیم باز گرداند.
با صدور فرمان کوروش تعدادی از یهودیان تحت سرپرستی زَروبال رهسپار سرزمین مقدس
شدند به غیر از این تعداد که جدای از خدم و هشم خود چهل دو هزار و سیصد و شصت نفر
بودند عده ای از یهودیان هم که دارای موقعیتهای اقتصادی و اجتماعی شده بودند ترجیج
دادند در بابل باقی بمانند این عده که در آینده هسته مرکزی یهودیان ایران را تشکیل
دادند ، بعداً از مرکزشان که بابل بود به ایالات داخلی پارس کوچ کردند. از این
مناطق می توان اکباتان و شوش را نام برد."
واقعه پوریم:
جشن پوریم علاوه بر جایگاه خاص مذهبی در میان یهودیان جهان ، نشانه ای از همنشینی
بسیار کهن و ریشه دار میان این قوم و ایرانیان است . این واقعه در حدود 24 قرن پیش
(355 قبل از میلاد) در کشور ایران در دوره ای که انبوه یهودیان در ایران زندگی می
کردند و در زمان پادشاهی خشایارشاه رخ داده است همه ساله در چهاردهم آدار به جهت
رهایی یهودیان از کشتاری که برای آنان تدارک دیده شده بود مراسمی در سراسر جهان
برگزار می گردد. آرامگاه استر و مردخای که مسببین اصلی نجات یهودیان از این توطئه
بودند هم اکنون در همدان زیارتگاه کلیمیان ایران می باشد.
ادامه ساختمان بیت همیقداش
ساختن بنای بیت همیقداش در زمان کوروش و داریوش اول دامه یافت . ولی در زمان سلطنت
اردشیر اول (ارتحشستا) سخن چینی و دسیسه اقوام مختلف یهودیان در نزد این پادشاه
موثر واقع شد و اردشیر اول طی فرمانی از ادامه آبادانی معبد مقدس (بیت همیقداش)
جلوگیری نمود.
پس از به سلطنت رسیدن داریوش دوم این پادشاه بنا بر فرمان کوروش که در کتابخانه
بابل یافت گردید ، مجدداً دستور ادامه ساختمان بیت همیقداش را صادر نمود:
و به کار این خانه حُدا معترض نباشید اما حاکم یهود و مشایخ یهودیان این خانه خدا
را در جایش بنا نمایند و فرمانی نیز از من صادر شده است که شما به این مشایخ یهود
به جهت بنا نمودن این خانه حُدا چگونه رفتار نمائید. از مال خاص پادشاه یعنی از
مالیات ماورای نهر خرج به این مردمان بلاتاخیر داده شود تا معطل نباشند و مایحتاج
ایشان را از گاوان و قوچها و بره ها به جهت قربانی های سوختنی برای حُدای آسمان و
گندم و شراب و روغن بر حسب قول کاهنانی که در اورشلیم هستند روز به روز بی کم و
زیاد داده شود تا آنکه هدایای خوشبو برای حُدای آسمان بگذارنند . و به جهت عمر
پادشاه و پسرانش دعا نمایند و دیگر فرمانی از من صادر شد که هر کس که این حکم را
تبدیل نماید از خانه او تیری گرفته شود و بر آن آویخته و مصلوب گردد و خانه او سبب این عمل مزبله بشود و آن حُدا که نام خود را در آنجا ساکن گردانیده است هر پادشاه
با قوم را که دست خود ر برای تبدیل این امر خرابی خانه حُدا که در اورشلیم است
دراز نماید هلاک سازد . من داریوش این حکم را صادر فرمودم پس این عمل بلاتاخیر
انجام شود.
ساختمان بیت همیقداش دوم در سوم آدار در سال ششم پادشاهی داریوش پادشاه به اتمام
رسید.
عزرا و نحمیا بزرگان دربار اردشیر دوم
عِزرا دانشمندی بزرگ و در قوانین مذهبی یهود بی همتا بود. نحمیا هم از بزرگان دربار
اردشیر از مردان سیاسی و دوستدار سرزمین مقدس بود.
کوشش این دو مرد چنان وضع سیاسی و دینی یهودیان جهان را در آن روزگار دگرگون ساخت
که اثراتش تا امروز به جاست . تغییرات و تحولاتی که این دو مرد نامدار در زمینه های
سیاسی و مذهبی پدید آوردند ، از یهودیان مردمی ساخت که توانستند دارای آئین و
ادبیاتی جاودان باشند . آنها کتاب مقدس و ادبیات بنی اسرائیل را کردآوری کردند و
زبان عبری را از فراموشی رهایی بخشیدند و انجام این کارها تنها، نتیجه آسایش و
آرامشی بود که از پرتو شکوهمند شاهنشاهی هخامنشیان بدست آورده بودند .
در اثر حضور این دو پیامبر در شوش و به واسطه احترامی که نزد پادشاه ایران داشتند
فرامین مساعدی برای یهودیان صادر گردید و آنها آزاد گذاشته شدند تا به سرزمین مقدس
بروند و از کمکهای این پادشاه برخوردار شدند .
اردشیر سوم
در زمان پادشاهی اردشیر سوم این پادشاه یهودیان را وادار به پرستش رب النوع آناهیتا
نمود . به دنبال این فرمان در سال های 358 تا 338 قبل از میلاد یهودیان سر به شورش
برداشتند و در نقاط دیگری از ایران پراکنده شدند که شامل هیرکانیا و نقاط دیگری در
جنوب ایران فعلی از جمله شوسیانا (susiana) می باشد.
دانیال نبی
حضرت دانیال نبی از پیامبران بنی اسرائیل می باشد که آرامگاهش در شهر شوش خوزستان و
زیارتگاه مردم ایران می باشد. این شخص فردی از اسیران یهودا بود که به سبب حکمت و دانش خود و تعبیر خوابهای بخت
النصر جایگاه ویژه ای در نظر این پادشاه پیدا کرد و رئیس روسای جمیع حکمای بابل
گردید.
در زمان بَلشَصَر (پسر بخت النصر) در ضافتی که این پادشاه ترتیب داده بود ناگهان
انگشتان دست انسانی را بیرون آمد و بر دیوارهای مطالبی نوشت که حضرت دانیال آن
نوشته ها و خواند و نظیر نمود:
خداوند سلطنت تورا به انتها رسانده سلطنت تو تقسیم گشته به مادیان و پارسیان بخشیده
شده است گفته اند که در همان شب بَلشَصَر پادشاه کلدانیان کشته شد.
دانیال دربار داریوش
و داریوش مادی در حالیکه شصت و دو ساله بود سلطنت را دریافت و داریوش مصلحت دانست
که صد و بیست والی بر مملکت نصب نماید تا بر تمامی مملکت باشند و بر آنها سه وزیر
که یکی از ایشان دانیال بود تا آن والیان به ایشان حساب دهند و هیچ فردی به پادشاه
نرسد. پس این دانیال بر سایر وزرا و والیان تفوق جست زیرا که روح فاضل در او بود و
پادشاه اراده داشت او را بر تمام مملکت نصب نماید این داستان با سخن چینی و دسیسه
سایر وزرا نسبت به دانیال ادامه می یابد تا آنجا که پادشاه را مجبور به صدور و
امضای حکمی کردند که به موجب آن هر شخصی که تا سی روز از حُدایی یا انسانی سوای
داریوش مسئلتی نماید در چاه شیران افکنده شود. دانیال به فرمان وقعی ننهاد و هر روز
سه مرتبه حُدای خود را عبادت می کرد. پس آن اشخاص به پادشاهی اطلاع دادند و پادشاه
از امضای فرمان سخت پشیمان و عصبانی گشت . اما به موجب قانون مادیان و فارسیان حکم
غیرقابل برگشت بود. دانیال یک شب در چهار میان شیران به سر برد و بامداد روز بعد
بدون هیچ صدمه و آزاری از چاه خارج گردید . داریوش اشخاصی را که از دانیال شکایت
کرده بودند به همراه خانواده آنان در چاه شیران افکند و آنان طعمه شیران گشتند.
اوست که نجات می دهد و می رهاند و آیات عجیب را در آسمان و زمین ظاهر می سازد و
اوست که دانیال را از چنگ شیران رهایی داده است پس این دانیال در سلطنت داریوش و
سلطنت کوروش فارسی پیروز می بود.
مقاله مرتبط:
یهودیان ایران بخش یکم، نخستین پراکندگی
یهود و ایرانیان یهودی
