آرش آبائي
حجتالاسلام سيد محمد خاتمي، رئيس جمهوري اسلامي ايران، روز يكشنبه 19 بهمن 82 در جمع كليميان تهران در كنيساي يوسفآباد حضور يافت.
وي در سخنان خود در جمع كليميان و مسئولان اين جامعه، اظهار داشت، ما اشغال، ترور و سركوب را به هر نامي كه باشد، محكوم ميكنيم.خاتمي تصريح كرد، آن چه كه امروز در فلسطين ميگذرد را نميتوان به حساب يهودي و مسلمان گذاشت، بلكه آن ناشي از يك نوع گرايش نژادپرستانه است كه هم به فلسطين و هم به دين يهود ظلم ميكند ... ما خواهان زندگي صلحآميز براي پيروان اديان اسلام، مسيحيت و يهود درس فلسطين هستيم.
وي در بخش ديگري از سخنان خود با اشاره به اين كه يهوديان در سراسر ايران يكي از پايههاي استوار دفاع از مليت، تمدن و فرهنگ ايراني بودهاند، گفت: يهود يكي از پناهگاههاي امن خود را ايران ميدانرئيسجمهوري اسلامي ايران، با اشاره به آثار و تاثيرگذاري يهوديان در تاريخ بشري، گفت: تمام موحدان اديان به شدت مديون و مرهون يك فيلسوف يهودي هستند. «فيلون» (Philo) كه در قرن اول ميلادي ميزيست و از عالمان بزرگ يهوديت است، شايد اولين فيلسوفي است كه اين را به طور جدي مطرح كرد كه نسبت عقل و وحي و فلسفه و دين چيست.وي در ادامه افزود: «فيلون»، فيلسوف بزرگ يهودي، حق بزرگي به گردن تمام فيلسوفان جهان دارد، از اين جهت كه معتقد بود ميتوان مومن بود و از عقل هم پيروي كرد، و عقل و وحي ميتوانند با هم سازش داشته باشند».خاتمي رنج و ستم مستمر يهود در جهان را يادآور شد و آخرين و بزرگترين ستم به يهود را آنچه كه غرب (آلمان نازي) انجام داد، عنوان نمود، ضمن آن كه آنتيسميتيزم (يهودستيزي) را مانند فاشيسم، محصول غرب دانست.مشروح گزارش اين مراسم در ادامه ميآيد:
در اين مراسم علاوه بر جناب حاخام يوسف همدانيكهن مرجع ديني كليميان، مسئولان و اقشار مختلف جامعه كليميان، روحانيون ديگر اديان و مسئولان كشوري نيز حضور داشتند، از جمله اسقف سبو سركيسيان رهبر ديني ارامنه، اسقف رمزي رهبر ديني آشوريان، حجتالاسلام ابطحي معاوپارلماني رئيس جمهور، محمد جواد حقشناس، سعيد تقوي مسئول اداره اقليتهاي ديني وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، فهيمه موسوي نژاد مدير موسسه گفتگوي اديان، لئون داويديان، نماينده ارامنه شمال در مجلس
مراسم با قرائت فصلي از تهيليم (مزامير داود) توسط مهران دانيالمفرد آغاز شد، لئا دانيالي آن را ترجمه كرد و با خيرمقدم به حضار اجراي برنامه را به عهده گرفت. هارون يشايايي، رئيس انجمن كليميان تهران به عنوان اولين سخنران، پس از خير مقدم به رئيس جمهور و تبريك بيست و پنجمين سالگرد پيروزي انقلاب به رهبر، مسئولين و ملت ايران، با حادثهديدگان زلزله بم ابراز همدردي كرد و كمكهاي ايرانيان يهودي داخل و خارج از كشور رار بازسازي منطقه يادآور شد.
وي ضمن مرور مختصر آن چه در 25 سال پس از انقلاب با فراز و نشيبهاي بسيار بر كشور گذشت، مهمترين حاصل آن را طرح و تحقق شعار گفتگوي تمدنها و اديان و حمايت سازمان ملل از آن دانست كه سمبل انديشه ايراني در سراسر جهان شناخته شده است.هارون يشايايي حضور خاتمي در جمع كليميان تهران را نشانه موفقيت ايده گفتگوي تمدنها و مردمسالاري ديني عنوان كرد و علت اين موفقيت را از يك سو خصوصيات شخصيتي رئيسجمهور و از سوي ديگر ظرفيت بالاي فرهنگ و تمدن مردم ايران دانسترئيس انجمن كليميان در بخشي از سخنانش خطاب به خاتمي گفت: «آقاي خاتمي! دوران هشت ساله مسئوليت شما به پايان خواهد رسيد، كاميابيها و ناكاميهاي سياسي - كه طبيعت اين مسئوليت سنگين هستند- همه خواهند گذشت، اما شما در تاريخ ايران جاودانه خواهيد ماند.... شما فرد شايسته ملت ايرانيد و افتخار هر ايراني .... و نام شما در كنار پاسداران تاريخ و فرهنگ ايراني ثبت خواهد شد».
يشايايي در ادامه، به ذكر وضعيت همزيستي تاريخي يهوديان ايران در كنار ملت ايران پرداخت و پابرجايي زيارتگاههاي ديني و مقابر انبياي يهود را دليلي بر آن عنوان كرد. وي با اعلام توطئه دو گروه باندهاي صهيونيستي خارجي و نيز كجانديشان و متحجران داخلي در كوچاندنامعه يهودي ايران، مقاومت ايرانيان كليمي در مقابل اين فشارها را يادآور شد.
رئيس انجمن كليميان تهران در ادامه سخنانش جنايات دولت اسرائيل را تقبيح كرد و خشونت و خونريزي از سوي هر دو طرف مناقشه خاورميانه را بيحاصل دانست. وي در پايان با اعلام اين كه تمام يهوديان شرافتمند جهان از جمله مردم اسرائيل خواهان صلح هستند، به نظر امام خميني(ره) در تفكيك يهوديت و صهيونيست سياسي اشاره كرد.
برنامه با اجراي دو سرود «اي ايران» و «ييگدل الوهيم» (به زبان عبري) توسط جوانان كليمي (خانه جوانان يهود) ادامه يافت و سپس النا لاويان، اديب كليمي، به قرائت متني ادبي- مذهبي پرداخت. در اين متن، به مضامين مذهبي يهود و اسلام، جايگاه طبيعت در اديان (با اشاره به جشن ايلانوت) و نقش رهبران ملتها اشاره شده بود و شخصيت سيدمحمد خاتمي مورد مدح قرار گرفت. مهندس موريس معتمد، نماينده ايرانيان كليمي در مجلس شوراي اسلامي، به عنوان ديگر سخنران اين مراسم در سخنانش با ذكر عبارت عبري «باروخ اتا به وُوئِخا» به رئيسجمهوري و حضار مجلس خيرمقدم گفت. وي حضور رئيسجمهور به عنوان مسئول عاليمرتبه نظام را در جمع كليميان در تاريخ 2700 ساله يهود ايران بيسابقه دانست و اين افتخار را كه پس از 2 سال انتظار نصيب جامعه كليمي تهران شده است، ارج نهاد و آن را ناشي از فضاي تساهل و تسامح كشور دانست كه حاصل عمل معمو طراح گفتگوي تمدنها در جهان – سيد محمد خاتمي – است. معتمد به جمعيت كليميان ايران در سالهاي قبل و بعد از انقلاب اسلامي و نرخ شديد مهاجرت اشاره كرد و اعلام داشت كه روند مهاجرت از دهه 70 شمسي رو به كاهش نهاده و آن ناشي از فضاي بهبود يافته جامعه است. وي فهرستي از رفع مشكلات جوامع اقليتهاي ديني در 4 سال اخير به همت رئيسجمهور را ارائه كرد كه تدوين لايحه برابري ديه اقليتها با مسلمانان، تشكيل كميسيون ويژه بررسي و حل مشكلات اقليتها زير نظر معاون پارلماني رياست جمهوري، رفع مشكلات استخدام اقليتها در نهادها و ادارات در 2 سال اخير، رفع محذورات استخدام دبيران تهاي ديني در آموزش و پرورش در ماههاي اخير و تخصيص بودجه جهت امور فرهنگي اقليتهاي ديني از آن جمله بودندنماينده كليميان در دوره ششم مجلس شوراي اسلامي علاوه بر موارد فوق، به ذكر نكاتي پرداخت كه به طور ويژه درخصوص جامعه كليمي با نظر رئيسجمهور رفع مشكل شدهاند، از جمله رفع مشكل سفر كليمين به خارج از كشور و رفع مشكلات كنسولي و حقوقي يهوديان خارج از كشور.مهندس معتمد همچنين مراتب تشكر جامعه كليميان و خانواده زندانيان كليمي شيراز را بابت تلاشهاي خاتمي جهت آزادي ايشان ابراز نمود. وي در پايان، ضمن درخواست توجه ويژه رئيسجمهوري و وزارت مسكن و شهرسازي به اختصاص زمين جهت احداث مجموعه فرهنگي ورزشي كليميان، از حضور حجتالاسلام خاتمي و هيئت همراه سپاسگزاري كرد و از وي براي ايراد سخنراني دعوت نمود.سيدمحمد خاتمي، پس از حضور در جايگاه سخنراني و پاسخگويي به ابراز احساسات حاضران و اداي احترام به حاخام همداني كهن و ساير روحانيون و مسئولان، سخن را با كلام موسي از قرآن آغاز و ترجمه آن را قرائت نمود (خدايا سينهام را گشاده كن، كار را به من آسان نما، گره اززبانم بردار،.....) و در ادامه اظهار داشت: «مسئله ما موحدان و پيروان اديان كه معتقد به وحي هستيم، در دنياي امروز، مسئله مشتركي است كه در وراي همه اختلافاتي كه در فروع وجود دارد، در راه دفاع از حقيقتي كه بدون آن زندگي تلخ و سياه است، بايد در كنار هم باشيم.
از ديرباز در ميان پيروان اديان مختلف يهود، مسيحيت و اسلام، نسبت ميان وحي و عقل و دين و فلسفه مطرح بوده است. آيا اين دو در برابر هم قرار دارند و در تضاد با هم هستند؟ آيا وقتي ايمان آمد، عقل ميرود؟ آيا وقتي كه دين آمد، فلسفه و علم بايد از ميان برداشته شود؟نسبت ميان عقل و وحي و دين و فلسفه هنوز هم از مسائل مهم فكري و فلسفي همه جهان اعم از مسيحي، يهودي و مسلمان است و اين مسئله حتي ميان كساني كه موحد نيستند يا به اديان الهي معتقد نيستند نيز وجود دارد.
اين را از آن جهت ذكر كردم كه تمام موحدان اديان به شدت مديون و مرهون يك فيلسوف يهودي هستند. «فيلون» (Philo) كه در قرن اول ميلادي ميزيست و از عالمان بزرگ يهوديت است، شايد اولين فيلسوفي است كه اين را به طور جدي مطرح كرد كه نسبت عقل و وحي و فلسفه و دين چيست. فيلون كه نقطه اتصال مهم فلسفه شرق و غرب است (يعني از طريق مكتب اسكندراني و تسلطي كه به فلسفههاي شرق و غرب داشت و نيز يك متدين بود)، دو موضوع عقل و وحي را تلفيق كرد و پلي شد كه فلسفه اسكندراني از غرب به شرق بيايد و در دنياي اسلام بارور شود. بدون شك، الهيا اسلامي، صرفنظر از اختلافات، مهمترين و قويترين الهيات شرق است. «توماس آكويني» (سنت توماس آكويناس) كه از بزرگترين متألهان و فيلسوفان مسيحي است، اعتراف ميكند كه از طريق فلسفه ابن رشد و ابنسينا توانست يك فلسفه قوي را طرح كند كه امروز نيز از قويترين فلسفه ديني، آثار توماس آكويني است... «فيلون»، فيلسوف بزرگ يهودي، حق بزرگي به گردن تمام فيلسوفان جهان دارد، از اين جهت كه معتقد بود ميتوان مومن بود و از عقل هم پيروي كرد، و عقل و وحي ميتوانند با هم سازش داشته باشند».سيد محمد خاتمي در ادامه، به نقش يهوديان در پيشبرد علم و فرهنگ جهان و تاثيرگذاري افكار و انديشههاي يهودي در دوران معاصر اشاره كرد و نقش عالمان يهودي را در تمدن و انديشه اسلامي موثر دانست. وي بر همياري يهوديان در كنار مسلمانان در شكلگيري تمدن و تفكر اسلا و حفظ كشور ايران تاكيد نمود و اظهار داشت: «يهوديت و يهوديان در هر كجا كه قرار گرفتند، دين و آيين خود را حفظ كردند اما اين انعطافپذيري را هم داشتند و اين ظرفيت يهود است كه با فرهنگ مكاني خود همسو شده و حتي در تكميل آن كوشش كردند». رئيسجمهوري اسلامي ايران، ايرانيان يهودي را هم متاثر و هم موثر در فرهنگ ايران دانست و اشتراك همه اقشار ايراني مسلمان و غيرمسلمان را توحيد و مليت ايراني ذكر كرد. وي از ديگر ويژگيهاي يهوديان ايران را زندگي در محلههايي در نزديكي مراكز ديني مسلمانان مانندجدهاي جامع عنوان كرد.
خاتمي با اشاره مجدد به بسياري از متفكران يهودي جهان و تاثيرگذاري يهود بر تاريخ، از «شاهين»، شاعر يهودي ايراني قرن 4 هجري و شعراي ديگري نظير «عمراني» و «خواجه بخارايي» اشاره كرد و بر همزيستي يهوديان و ايرانيان در اين كشور با سابقهاي 2700 ساله تاكيد نمود.
وي رنج و ستم مستمر يهود در جهان را يادآور شد و آخرين و بزرگترين ستم به يهود را آنچه كه غرب (آلمان نازي) انجام داد، عنوان نمود، ضمن آن كه آنتيسميتيزم (يهودستيزي) را مانند فاشيسم، محصول غرب دانست.سيد محمد خاتمي، با تقدير از جشن مذهبي ايلانوت در آيين يهود، آن را مشابه جشن نوروز دانست كه هر دو، جشن زنده شدن طبيعت هستند. او به عقيده صدرالمتألهين شيرازي اشاره كرد كه ميگويد در جهان و طبيعت يك امر، ثابت و لايزال است و آن، تغيير به سمت تكامل است كه ايلاوت به همين مناسبت تعبير ميگردد.
تمام موحدان اديان به شدت مديون و مرهون يك فيلسوف يهودي هستند. «فيلون» (Philo) كه در قرن اول ميلادي ميزيست و از عالمان بزرگ يهوديت است، شايد اولين فيلسوفي است كه اين را به طور جدي مطرح كرد كه نسبت عقل و وحي و فلسفه و دين چيست
وي در ادامه سخنان خود، به ديدار با روحانيون يهودي در سفرهاي خارجي- از جمله در سفرهاي اخير به سوئيس و امريكا – در راستاي گفتگو با متفكران تمدنها و اديان اشاره نمود و حضور در جمع كليميان تهران و ديدار با حاخام بزرگ ايشان در كنيساي يوسفآباد را مشابه همان دارها دانست.
خاتمي با محكوم كردن هرگونه عمل تروريستي، خشونت و خونريزي كه به نام اديان در جهان و به ويژه در فلسطين صورت ميگيرد، اصل دين و رسالت پيامبران را صلح، سعادت، رسيدن به ملكوت اعلا و رهايي از جهل و واماندگي دانست و اظهار داشت: «آنچه ما ميگوييم و ميخواهيم، زي صلحآميز و همزيستي يهوديان، مسلمانان و مسيحيان در سرزمين فلسطين است». پايان بخش مراسم، گشودن در جايگاه تورات و قرائت دعاي سلامتي براي مسئولين نظام و ملت ايران توسط جناب حاخام يوسف همداني كهن بود.
در حاشيه مراسم :
* مديريت برنامه و تداركات به عهده ادموند معلمي بود و انتظامات و همكاري در انجام مراسم را افراد زير به عهده داشتند:
ناوا آقابالا – اورلي الف اميدي – كارولين بروخيم – داني بابائيان – شيلا بابائيان – ديويد بنايزدي – شيمعون پورستاره – شهرام
پورستاره – موشه ثاني – سامان خالپري – شيمعون دانيالي – شيلا دانيالي – رافائيل دلرحيم – كيارش دقيقينيك – سياوش دقيقينيك – مهران ساسانيفر- راميسخائي – آرش سعيديان – شروين شهراد – شهاب شهاميفر – شرلي شهاميفر – شادي شهاميفر- شيوا شهاميفر – نويد شميان – پيمان عبيري – شهرام فروزانفر – يلدا كهن – پدرام كهن– بهادر ميكائيل – بهداد ميكائيل - سامان نامدار - ناتان نامدار – رحميم مقتدر – ساناز ني – بهزاد نصيرزاده هوشنگ نفيسپور – ايزابل نقرهئيان – مژگان نيداوود - نويد هارون شيلي- فريد ياشار – پدرام يعقوبي* كاركنان نهاد رياست جمهوري، علت تاخير سيد محمد خاتمي را ترافيك شهري و پرهيز رئيسجمهور از زيرپا نهادن قوانين ترافيكي و گشودن راهها اعلام كردند. آنها گفتند خاتمي پشت تمام چراغ قرمزها، مانند ديگر شهروندان توقف ميكند* قرائت متني ويژه حاوي مفاهيم ادبي و ديني توسط النا لاويان، با تشويق حاضران و شخص خاتمي روبرو شد. رئيس جمهور در ابتداي سخنان خود و در ادامه آن، بارها از لاويان تقدير كرد و متن وي را ستود. او در پايان نيز به شوخي گفت : «كاش ميتوانستم تا صبح بمانم و لاويانبرايم صحبت كند، اما بايد چند منبر ديگر هم بروم!».
* به مناسبت جشن ايلانوت، يك سفره ويژه اين جشن حاوي انواع ميوهها و خشكبار طبق رسم يهوديان در كنار جايگاه سخنراني ترتيب داده شد و رئيسجمهوري از آن نيز ديدن و تقدير كرد.* در آغاز ورود رئيسجمهور به كنيسا، يكي از دختران خردسال مهدكودك يلداي 2 به نام سپيده درخشان، ضمن خيرمقدم، دستهگلي را به وي تقديم كرد. خاتمي پس از پاسخگويي به ابراز احساسات حاضران، هنگام نشستن در محل تعيين شده در كنار حاخام يوسف كهن، با اشاره به پدر دخت از او خواست كه سپيده را در كنار او بنشانند.
