آزاده بن ذکریایی
تابستان 1396
رامین
کهن
نویسنده ،کارگردان و آهنگساز تئاتر
متولد 1366 تهران
تحصیلات دوره متوسطه در رشته‌ی سینما
کارشناسی تئاتر از دانشگاه هنر
کارشناسی ارشد نمایش عروسکی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران
فارغ التحصیل طراحی و ساخت عروسک از مدرسه تئاتر عروسکی شارلویل مزیر
فرانسه
آغاز فعالیت حرفه ای از سال 1384
* آقای کهن لطفا از طرح و ایده اولیه نمایش عروسکی «موش تا موش»برای ما
توضیح دهید.
- طرح اولیه موش تا موش از قصه‌ای به همین نام که در سال 1386 برای
کودکان در نشریه
می‌نوشتم آغاز شد. این قصه برگرفته از افسانه‌ها، متل‌های قدیمی و قصه‌های
فولکلوریک بود که مضمونی عاشقانه داشتند. البته نگاه عاشقانه‌ی این قصه به
گونه‌ای برگرفته از روایت شیرین و فرهاد نظامی گنجوی بود.
نگارش متن اولیه نمایش یک‌سال بعد از چاپ
قصه در نشریه صورت گرفت و در آن زمان زمینه مساعد برای کار فراهم نشد و لذا
در سال 1395 با بازنگری اساسی و جدی برای جشنواره‌ی بین-المللی تئاتر
عروسکی تهران-مبارک تصمیم به اجرای این نمایش گرفتم. بازنویسی نمایشنامه
همراه با نگاهی نو به قصه بود و سعی شد فضای شاعرانه‌ی کودکانه‌ای به متن
داده شود. عموماً تفکر غالب این است که مضامین عشقی به کودکان بی-ربط است.
اما من نظرم مخالف این است و در این کار به شدت تاکید روی مضمون عاشقانه
داشتم برای مخاطب کودک.
* شما در زمینه موسیقی هم تبحر دارید و همیشه موسیقی‌هایی که انتخاب
می‌کنید، جذابیت کار رو صد چندان می‌کند، از موسیقی و آهنگسازی این کار
برایمان بگویید.
- در ابتدا همه‌ی بخش‌های این نمایش به صورت شعر سروده شده بود و
موسیقی نیز به صورت همزمان ساخته می‌شد. اما به دلیل این‌که فضای تماما
موزیکال برای کودکان ایجاد نوعی عدم تمرکز روی خط داستانی می‌کند و ممکن
است قصه را فراموش کنند و بیشتر با ریتم همراه شود تا قصه، تصمیم گرفتم
دیالوگ‌هایی هم به نمایشنامه اضافه کنم و شکل داستانی نمایش را حفظ کنم.
کلیه موسیقی‌ها را بدون دخالت هیچ نرم‌افزار و برنامه‌ی آهنگسازی بصورت
پارتیتور نوشتم و با سازهای آکوستیک در استودیو ترنج ضبط کردم. نوازندگان
متعددی برای ضبط موسیقی دعوت شدند و سازها عبارت بودند از: پیانو، سه تار،
ویلن، بلز، فلوت، آکادئون، گیتارآکوستیک، کاخن، کوزه، دومدوم، دف، تنبک،
گیتارباس، کمانچه و سازهای افکتیو. همچنین روایت قصه توسط یک گروه کر صورت
می‌گرفت.
*
عروسک‌هایی که در این نمایش به صحنه آمدند بسیار دلنشین و مورد پسند همه‌ی
مخاطبان بودند. کمی در مورد آنها و البته عروسک‌گردان-های خبره توضیح
بدهید.
- من تکنیک عروسکی بونراکو که تکنیک بسیار سختی هم در ساخت عروسک و هم
در هدایت عروسک است را انتخاب کردم. این یک تکنیک ژاپنی است و عروسک‌ها
دارای امکان حرکتی بسیاری هستند، مثل داشتن توان حرکتی اجزای صورت و ...
این تکنیک نیاز به هماهنگی شدید بازی دهندگان با هم و مهارت دارد. به مدت 4
ماه تمرینات ادامه پیدا کرد تا پس از سه مرحله بازبینی کار برای شرکت در
جشنواره بین المللی عروسکی تهران- مبارک مورد تایید داوران قرار گرفت.
از چهره‌های شاخصی که در این پروژه به عنوان عروسک‌گردان من را همراهی
کردند می-توانم سعید ابک، علی باروتی، فاطمه پورهاشمی، متین گودرزی و پرستو
آریا کیا را نام ببرم، و البته هنرمندان دیگری هم در این کار بودند که دیده
نمی‌شدند اما صدای ماندگارشان برای همه ما آشناست. در این کار مرضیه
برومند، هنگامه مفید، الکا هدایت و امیررضا میرآقا بعنوان صداپیشه‌ی عروسک
ها من را همراهی کردند.
* اجرای موش تا موش را برای اولین بار در کانون پرورش فکری کودک و
نوجوان دیدیم و با اجرای تالار هنر تفاوت های زیادی داشت. از جشنواره تا
اجراهای تالار هنر چه تغییراتی در نمایش ایجاد شد؟
- نمایش موش تا موش در جشنواره عروسکی در سالن مرکز تولید کانون پرورش
فکری کودکان و نوجوانان در تاریخ های 4 و 5 شهریور به روی صحنه رفت، در
همان روزها مدیر کانون پرورش فکری تاییدیه اجرای نمایش برای عموم به مدت 45
شب در آذر ماه سال 95 در سالن کانون را صادر کرد. اما متاسفانه پس از عقد
قرارداد به دلایلی نامعلوم لغو گردید.
پس از این اتفاق مدیریت تالار هنر بلافاصله از ما برای اجرا در تالار دعوت
کرد و قرار شد در فروردین 1396 و در ایام عید اجرای ما بروی صحنه برود.
شتابزدگی آماده کردن کار برای جشنواره من را قانع نکرده بود و تصمیم به
بازتولید کار گرفتم و با شقاوت تمام هرچه داشتم را دور انداختم و از نو
ساختم. لذا این اجرا نسبت به اجرای جشنواره پیشرفت چشمگیری داشت.
* لطفا برای ما از روزهای اجرای کار و استقبال مخاطبان بفرمایید.
- در تاریخ 6 فروردین اجرای تئاتر ما شروع شد ولی افتتاحیه‌ی رسمی
نمایش در روز ملی تئاتر ( 7 فروردین) با حضور مدیر مرکز هنرهای نمایشی
وزارت ارشاد، اساتید، بزرگان تئاتر و کارگردانان سینما و تلویزیون برگزار
شد. در همان روز های اول کل بلیت‌های هفته‌ی اول در فروش اینترنتی تمام شد
و این روند تا انتهای اجراها تقریبا ادامه داشت. اجرای نمایش با استقبال
مواجه شد و پس از سه بار تمدید در تاریخ 6 خرداد با پشت سر گذاشتن 51 شب
اجرا و آمار تماشاچی بیش از 8 هزار نفر، بالاخره نمایش موش تا موش با مراسم
آتش بازی در خیابان ورزنده خاتمه یافت.
* این نمایش بازتاب رسانه‌ای و مطبوعاتی خوبی داشت و هنرمندان بسیاری به
دیدن نمایش آمدند. کدام هنرمندان برای خودتان شاخص بودند و چه نظری داشتند؟
- حسـن دولت آبــادی پس از دیدن نمایــش گفت: «من رو بردید به
کودکی‌هام و افسوس که شما جوونا انقدر خوب کار می‌کنید ولی قدرتونو نمی
دونن».
لیلی گلستان گفت: «یک کار حرفه‌ای در سطح بین المللی بود».
حسن معجونی بازیگر، کارگردان و مدیر گروه تئاتر لیو نیز پس از دیدن اجرا در
حال فراهم کردن شرایطی برای اجرای موش تا موش در رشت و شیراز است.
* مطلع شدیم که به تازگی در مقطع کارشناسی ارشد و در رشته‌ی تئاتر فارغ
التحصیل شدین و از پایان نامه با موضوع تئاتر عروسکی در دانشگاه تهران
دفاع کردید. آیا موش تا موش هم جایی در این پایان نامه داشت؟
- اساس این اجرا دستمایه‌ای شد برای پژوهشی علمی و آکادمیک در باب تحلیل
روانکاوانه از افسانه‌ها و داستان‌ها بر اساس آرای برونو بتلهایم برای
تئاتر عروسکی. پژوهش در قالب پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد با راهنمایی استاد
هما جدیکار نگاشته شد و در تاریخ 12 تیرماه جلسه ی دفاع از رساله‌ی نظری در
دانشگاه تهران به داوری دکتر شیوا مسعودی و دکتر آزاده گنجه برگزار شد.
*
کمی برایمان در مورد بتلهایم بگویید.
- برونو بتلهایم در سال ۱۹۰۳ میلادی دروین به دنیا آمد. او برای
فعالیت‌هایش در زمینه‌ی درمان و تعلیم کودکانِ – به لحاظ احساسی- آسیب دیده
مشهور است. در جنگ جهانی دوم هنگامی که نازی‌ها بر اتریش غلبه پیدا کردند،
به علت آن که یهودی بود در اردوگاه‌های کار اجباری در آلمان ساکن می‌شود.
پس از یک سال از اردوگاه آزاد و به آمریکا مهاجرت می‌کند. او در مقاله ای
تأثیرگذار به روانشناسی محبوسان در اردوگاه های کار اجباری می‌پردازد.
او در یادداشت‌ها و تحقیقاتش در جستجوی یافتن راه حلی بود تا به لحاظ
درمانی به از بین بردن رنج‌های عاطفی و آشفتگی‌های کودکان ِمضطرب کمک کند و
به آنها در مفید بودن اجتماعی یاری رساند.
بتلهایم قصه گوی خوبی بود و ایده های فروید را عمومیت بخشید. کتاب هایش با
فروش چشمگیر و موفقیت محسوسی همراه بود.
از مهم ترین کتاب‌های او «کاربردهای افسون: معنا و اهمیت قصه های پریان»
است. از دیگر کتاب های او می‌توان به «فروید و روح بشر»، «والدینِ به
قدرکفایت خوب: کتابی در باب پرورش کودک» و ده ها کتاب و مقاله‌ی دیگر که به
چاپ رسیده است، اشاره کرد.
وقتی برونو بتلهایم در سال ۱۹۹۰میلادی و در سن ۸۶ سالگی اقدام به خودکشی
کرد، روانکاوی پرآوازه بود. او از جهان رخت بربست در حالی که پشت سرش صدها
کودک پریشان را به زندگی عادی و شرایط طبیعی بازگردانده بود.
* و سخن آخر؟
- قرار است 23 شهریور نیز سمیناری در موسسه‌ی پژوهشی کودکان برگزار کنم
و نتیجه پژوهش را در آن سمینار برای نمایشگران کودک، مربیان و فعالان این
حوزه شرح دهم. علاوه بر این، یک روز کارگاه برای قصه گویان نیز برگزار
خواهم کرد.
به امید کارهای فوق العاده بعدی از شما هنرمند جوان جامعه کلیمی.
