تنظیم: بیژن خاکشور – آرش آبائی
پاییز 97
در
ماه‌های اخیر چندین نشست گفتگوی دینی در شهرهای مختلف با حضور کارشناسان ادیان الهی
با عنوان «پیش‌نشست‌های همایش بین‌المللی امام رضا و گفت‌و-گوی ادیان» برگزار
شده‌است که از جامعه کلیمیان نیز سخنرانانی در این جلسات حضور یافته‌اند. بهمن
دهستانی مدیر اطلاع رسانی، ارتباطات و انتشارات همایش بین-المللی امام رضا و
گفت‌وگوی ادیان با اشاره به سابقه برگزاری کنگره جهانی امام رضا در دهه‌ی شصت گفت:
همایش بین‌المللی امام رضا و گفتگوی ادیان با توجه به سیره رضوی که همان گفتگو و
مناظره با رهبران ادیان مختلف می‌باشد طراحی شده است. این همایش برخلاف مدل‌های
مشابه صرفا به دنبال برگزاری جلسات تخصصی نیست بلکه طبق سیره رضوی به دنبال گفتگو و
همزیستی مسالمت‌آمیز پیروان ادیان و مذاهب در کنار یکدیگر هستیم و هدف ما پیوست
اجتماعی و الگویی جدیدی است که دارای تبعات اجتماعی و فرهنگی در کنار جنبه‌های
آکادمیک و علمی باشد.
همچنین حجت‌الاسلام طباطبایی مسئول دبیرخانه اجرایی همایش با اشاره به برگزاری
چندین پیش نشست داخلی و خارجی برای همایش بین‌المللی امام رضا و گفتگوی ادیان گفت:
اولین پیش نشست خارجی به میزبانی دانشگاه همدرد دهلی و با استقبال بی‌نظیر مخاطبین
هندی اعم از پیروان ادیان هندی و همچنین اهل سنت هند در اسفندماه 96 برگزار شد.
دومین پیش نشست در کشور لبنان و با حضور جوامع مختلف ادیانی لبنان در مرداد ماه
گذشته برگزار شد. سایر جلسات پیش‌نشست داخلی نیز از مهر تا دی ماه 1397 به ترتیب در
شهرهای اصفهان، قم، اردبیل، تهران، ارومیه و یزد با حضور نمایندگان و پیروان ادیان
مختلف برگزار شد. همایش اصلی بین‌المللی امام رضا و گفتگوی ادیان نیز در 10 و 11
بهمن ماه با حضور نمایندگان ادیان مختلف جهان در تالار قدس کتابخانه آستان قدس رضوی
برگزار می‌شود.
***
در
نخستین پیش‌نشست این همایش بین‌المللی در ایران، جلسه‌ی محبت و عدالت در ادیان
توحیدی ۱۹ مهرماه در سازمان اهل‌البیت اصفهان با حضور شخصیت‌ها و روحانیون ادیان
برگزارگردید که حاخام سلیمان صدیق-پور، صیون ماه‌گرفته، بیژن خاکشور و لئا دانیالی
از جامعه‌ی کلیمیان اصفهان در این نشست حضور یافتند.
حاخام صدیق پور رهبر دینی یهودیان اصفهان طی سخنانی درباره‌ی محبت و عدالت در شرع
یهود گفت: انتظار منجی عالم بشریت از اشتراکات همه ادیان توحیدی است. یکی از
مشترکاتی که در بین ادیان هست مسئله مهدویت است، ما ادیان توحیدی، اصل و ریشه دین
خود را بر مهدویت می‌دانیم و آن مهدویتی است که همه‌ی ادیان منتظر منجی عالم بشریت
بوده و محبوب همه است. در نظام ارزش‌ها اخلاق، تعلیم آموزش دینی، اعتقادات و باورها
و ایمان در همه ادیان مشترک است. وی در ادامه بیان کرد: ادیان الهی تمام ویژگی‌های
خوب بشری را دارند که عبارتند از عدالت اجتماعی، خیرخواهی، صداقت و انتخاب حق و
حقیقت.
صدیق‌پور افزود: در ده فرمان تورات آمده است که کار خلاف نکن و در دین زرتشت کردار
نیک توصیه شده، در دین یهود آمده همنوعت را دوست بدار و در دین مسیحیت مهربانی حرف
اول را می‌زند، این‌ها موید آن است که ادیان توحیدی اشتراکات فراوانی دارند. اگر در
دین زرتشت گفتار نیک آمده، در تورات بیان شده که ای انسان دهانت و
لب‌هایت را از بدگویی بازدار، بین ادیان توحیدی نکات مشترک زیادی وجود دارد و
نشست‌ها و همایش‌ها با تاکید براین امور شکل می‌گیرد. این همایش بین ادیانی و
گفتگوی ادیان توحیدی، انسجام و اتحاد میان پیروان و ادیان الهی را به دنبال دارد،
ادیان برای هدایت بشریت آمده‌اند.
***
در
دومین پیش‌نشست، با عنوان خدامحوری در ادیان که 23 آبان ماه در دانشگاه ادیان و
مذاهب در شهر قم برگزار شد، حجت‌الاسلام دکتر سیدابوالحسن نواب ریاست دانشگاه ادیان
و مذاهب، حجت‌الاسلام عبدخدایی دبیر نشست، حجت‌الاسلام دکتر بی‌آزار شیرازی و
حجت‌الاسلام تسخیری رئیس مرکز گفتگوی ادیان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی حضور
داشتند. همچنین حجت‌الاسلام محمد مسجدجامعی مشاور ارشد ریاست دانشگاه ادیان و
مذاهب، آرش آبائی از جامعه کلیمیان ایران، حجت‌اسلام دکتر سیدحسن اسلامی، دکتر
مهراب صادق‌نیا و دکتر الهی منش از اعضای هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب سخنرانان
این نشست بودند.
آرش آبائی در سخنانی با عنوان«خدامحوری در دین یهود» اظهار داشت: در تورات، وجود
خداوند بدیهی فرض شده و تلاشی برای اثبات آن دیده نمی‌شود. مخاطب تورات، تنها در پی
آن است که خدا از او چه می‌خواهد و تکلیف انسانِ بنده‌ی او کدام است (تلاش برای
اثبات وجود و شناخت ماهیت و صفات خدا قرن‌ها بعد از دوران تورات و در تقابل با
ادیان یا مکاتب دیگر شکل می‌گیرد). یکی از اسامی خداوند در ادبیات دینی یهود،
«ماقُوم» به معنی مکان است: «ذات قدوس متبارک مکان جهان است، اما مکان را بر او
احاطه‌ای نیست». همچنین درباره‌ی فلسفه‌ی آشکار شدن خداوند بر موسی در بوته‌ی خار
گفته شده که خدا خواست نشان دهد که هیچ مکانی از حضور الهی خالی نیست، حتی در درون
گیاه بی‌ارزشی چون خار بیابان.
***
سومین
جلسه با عنوان گفت‌وگو بین ادیان 3 تا 5 آذر با حضور نمایندگان ادیان مختلف از جمله
گریگور چیفتچیان خلیفه کل ارامنه آذربایجان، آرش آبائی از جامعه‌ی کلیمیان ایران،
عبدالقادر محمد قلوب پژوهشگر از کشور نیجریه، امان‌اله شفاهی و حسینی پژوهشگر
افغانستانی و عمار النظیمی پژوهشگر عراقی در مجتمع فرهنگی فدک اردبیل برگزار شد.
آرش آبائ
ی
در این نشست سخنرانی خود را با عنوان «نگاهی به اشتراکات دین یهود و اسلام و مبانی
گفتگوی دو دین ابراهیمی» ارائه کرد و در بخشی از آن ضمن برشمردن اصول 13 گانه‌ی
ایمان یهود چنین گفت: «مشاهده می‌شود که تقریبا تمامی این اصول مورد توافق و تایید
ادیان الهی است. شش اصل اول به ایمان به خداوند اختصاص دارد، چهار اصل هفتم تا دهم
بر نبوت و کتاب آسمانی تاکید داشته و سه اصل بعدی نیز بر عدالت الهی، ظهور منجی و
رستگاری و در نهایت رستاخیز و معاد استوار است.
لذا به‌طور نظری، هر مومن به ادیان توحیدی، هنگامی که اصول اساسی مشترکی را میان
خود و مومنان ادیان دیگر می‌یابد، احساسی جز نزدیکی و همدلی با همنوعان خود نخواهد
داشت.
اما علیرغم قوت این نقاط اشتراک، ظاهرا بخشی مهم از مشترکات ادیان کمرنگ مانده و
آن، ابعاد انسانی و اجتماعی و به تعبیری، «دنیوی» آنهاست که در حوزه‌ی اخلاق جای
دارد. و همین بخش مربوط به رفتار دنیوی است که بیشترین تاثیر را در همزیستی گونه
های متنوع اجتماعی دربر دارد».
همچنین شرکت‌کنندگان این همایش با آیت‌الله عاملی نماینده ولی‌فقیه در استان و امام
جمعه اردبیل دیدار کردند و آبائی در این دیدار شرحی از وضعیت جامعه‌ی کلیمیان ایران
و
سابقه‌ی گفتگوی دینی میان این جامعه و مسلمانان ارائه نمود.
***
چهارمین
نشست با عنوان «دین و عقلانیت در ادیان با تاکید بر آموزه‌های رضوی» 19 آذرماه در
نهاد نمایندگی مقام معظّم رهبری در دانشگاه تهران از سوی آستان قدس رضوی و با
همکاری مرکز مطالعات عالی انقلاب اسلامی دانشگاه تهران برگزار شد.
در این نشست آیت‌الله محمّدهادی عبدخدایی نماینده مردم خراسان رضوی در مجلس خبرگان
و دبیر علمی این همایش و همچنین موبد دکتر خورشیدیان (رئیس انجمن موبدان زردشتی
تهران)، عسگری یزدی (رئیس دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران)، حاخام
دکتر حمامی لاله‌زار (مرجع دینی کلیمیان ایران)، معارف (رئیس سابق دانشکده الهیات
دانشگاه تهران)، پهلوان (استاد دانشکده الهیات دانشگاه تهران)، قراملکی (استاد
فلسفه و کلام دانشکده الهیات دانشگاه تهران)، کوچنانی (رئیس گروه فلسفه و کلام
دانشکده الهیات دانشگاه تهران)، انیسه خزعلی (رئیس سابق دانشگاه الزهرا) و مفتونی
(دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشکده الهیات دانشگاه تهران) به بیان دیدگاه‌های خود
پرداختند.
حاخام دکتر یونس حمامی لاله‌زار، مرجع دینی کلیمیان ایران، در سخنانی پیرامون
جایگاه عقل در آیین یهود، اشاره‌ای داشت به بیش از 1700 بار تکرار واژگان مرتبط با
عقل، دانش و حکمت (حُخما، بینا، دَعَت، سِخِل، ...) و این‌که علت جایگاه والای
انسان در جهان آفرینش نیز همین بهره‌مندی از عقل اوست. وی در بخشی دیگر اظهار داشت:
یهودیت دینی شریعت‌محور است، اما در میان منابع هفت‌گانه‌ی استخراج حکم شرعی، یکی
از منابع اصلی عقل است. و نیز در بحث‌های تلمودی میان حاخام‌ها، در برابر یک پرسش،
چنین گفته می‌شود که: «اگر مایلی، بر اساس آیه‌ای از تورات پاسخ را بیان کنیم و اگر
مایلی، بر اساس جنبه‌ی عقلانی و منطقی موضوع، پاسخ را بیان کنیم». بدین معنا که عقل
و منطق هم‌تراز با کلام الهی شمرده می‌شود. ... البته عقلانیت و منطقی در یهودیت
ارزشمند است که همراه با ترس از خدا باشد.
حاخام حمامی در پایان سخنان خود به اولین درخواست در نمازهای سه‌گانه‌ی روزانه‌ی
یهود اشاره نمود که به طلب عقل و فهم از جانب خداوند به انسان استوار است.
***
پنجمین
پیش‌نشست همایش بین‌المللی امام رضا و گفتگوی ادیان، نشست تخصصی محبت و خانواده در
ادیان بود که با حضور نمایندگانی از ادیان ابراهیمی و مذاهب اسلامی در 26 آذر در
دانشگاه الزهرا (شعبه‌ی ارومیه) برگزار شد. در این همایش که با محورهای جایگاه
تربیت و محبت در ادیان توحیدی، مدارا و مهر با محیط زیست و طبیعت در ادیان و وجوه
مشترک ادیان در تعامل با زن و خانواده برگزار شد، دکتر پریسا قربان‌نژاد سرپرست
شعبه ارومیه دانشگاه الزهرا، دکتر نوری سادات شاهنگیان عضو هیئت علمی دانشگاه
الزهرا، آرش آبائی محقق و مدرس کلیمی، دکتر انسیه خزعلی عضو هیئت علمی دانشگاه
الزهرا، دکتر حجت دریاوش عزیزیان کشیش کلیسای شرق آشور، دکتر حجت الله جوانی عضو
هیئت علمی دانشگاه ارومیه، دکتر امامی (امام جمعه‌ی مهاباد)، توماس میرم (اسقف
اعظیم خلیفه‌گری آشوری) و دکتر سمیه بخشی (دکترای ادیان و عرفان دانشگاه ادیان) از
سخنرانان این نشست بودند.
آرش آبائی در سخنانی با عنوان «نگاهی به جایگاه زن و خانواده در یهودیت» به دو آیه
در بخش‌های آغازین تورات اشاره کرد که چکیده ای از دیدگاه تورات را نسبت به زن،
نشان می‌دهند. اول آن که او نیز به شکل معنوی خداوند آفریده شده، بدون هیچ کم و
کاست، و دوم؛ اولین فرمان خدا به انسان، لزوم «پیوند این دو و یکی شدن آنها» است.
بدین ترتیب، زن – طبق این آیات- از نظر ذاتی هم‌تراز با مرد و تجلی «صورت معنوی»
الهی بر زمین است و در کنار آن، امر ازدواج و تشکیل خانواده فرمانی مقدم بر سایر
احکام دین ذکر شده است.
وی سپس به بررسی جایگاه زن و خانواده از دو دیدگاه تاریخ تورات و شریعت یهودی
پرداخت و در پایان سخنان اظهار داشت: مهمترین حکم تورات، قانون طلایی است که در سفر
لاویان ذکر شده است: «همنوعت را مانند خودت دوست بدار». و از میان همنوعان، چه کسی
از همسر یا اهل خانه نزدیک‌تر است؟
