مريم حناسابزاده
دی 1384
بيماريهاي قلبي - عروقي از شايعترين بيماريهاي افراد بزرگسال و يكي از بزرگترين
علل مرگ و مير در افراد بالاي 35 سال ميباشد، به طوري كه طبق تحقيقات اخير از هر 5
نفري كه در آمريكا ميميرند يك مورد بر اثر بيماريهاي كرونر قلب و فشارخون است.
تاكنون دلايل بسياري براي بيماريهاي قلبي - عروقي عنوان گرديده است. برخي از
پزشكان به زمينههاي ژنتيك اعتقاد دارند و برخي به تأثيرات ساير بيماريهاي جسمي بر
دستگاههاي قلبي - عروقي اشاره ميكنند. طبق آخرين يافتههاي پژوهشي اقدامات مربوط
به پيشگيري و نيز سبك زندگي بيشترين نقش را در جلوگيري از ابتلا به بيماريهاي قلبي
- عروقي ايفا ميكند. اين يافتهها عمدتاً مبتني بر اين پايهاند كه مواجهه با
رويدادهاي فشارآور زندگي (مانند فشارهاي شغلي) شكست و ناكامي مكرر، اختلافات
زناشويي، روابط نامناسب با ديگران و روابط اجتماعي نادرست احتمال بيماريهاي قلبي -
عروقي را افزايش ميدهد. اين عوامل هم ميتوانند علت به وجود آورنده بيماري و هم
عللي باشند كه در استمرار يا تشديد بيماريهاي قلبي - عروقي دخيل هستند.
از سوي ديگر تغذيه نامناسب، افزايش كلسترل خون، كم تحركي، استفاده نادرست از برخي
داروها يا مواد شيميايي، چاقي، ديابت، استفاده از تنباكو و سيگار همگي از عوامل خطر
درجه اول براي بروز بيماريهاي قلبي عروقي به حساب ميآيند و مواردي هستند كه مربوط
به سبك زندگي نادرست فرد ميباشند. در اين راستا مشخص شده است افراد سيگاري دو تا
سه برابر بيشتر در مقايسه با افرادي كه سيگاري نيستند احتمال دارد در معرض حملات
قلبي قرار گيرند چرا كه سيگار از طريق افزايش فشارخون و افزايش ضربان قلب، جانشيني
مونوكسيدكربن به جاي اكسيژن در فرد سيگاري، آسيب ديواره داخلي رگها، چسبندگي
پلاكتهاي خوني و در نتيجه لخته شدن خون ميتواند وقوع بيماري و نيز مرگ ناشي از آن
را در افراد سيگاري تا 30 درصد افزايش دهد.
همچنين عدم تحرك فيزيكي كه ميتواند يكي از برنامههاي سبك زندگي فرد باشد از عوامل
عمده خطر براي بيماريهاي عروقي است. مشخص شده ورزش كردن با اثري كه بر كاهش فشار
خون، تناسب وزن و كنترل ديابت دارد، ميتواند خطر ابتلاء به بيماريهاي قلبي -
عروقي را كاهش دهد.
در يك سري از بررسيها نقش عوامل رواني - اجتماعي در بيماريهاي قلبي - عروقي آزمون
شده كه نتايج دال بر موارد زير گزارش گرديده است:
1- استرس (فشار رواني) زياد ميتواند فشار وارده به رگهاي خوني و عضلات قلب و عروق
را در بيماران قلبي افزايش دهد.
2- خشم و پرخاشگري، غرغرو بودن، ناسازگاريهاي زناشويي، تحصيلي يا شغلي بر ساختار
دستگاه قلبي - عروقي تأثيرات منفي دارد.
3- افسردگي، اضطراب حاد، تنفر و عصبانيت ميتواند باعث افزايش سديم در كليه و در
نتيجه بدكاري فعاليتهاي قلبي - عروقي شود.
4- ضربههاي روحي و فشارهاي ناگهاني و شديد با افزايش ضربان قلب و ترشح برخي مواد
شيميايي نامناسب در خون آمادگي فرد را براي حملات قلبي و انواع سكتهها افزايش
ميدهد.
5- افتادگي دريچه ميترال كه يك اختلال قلبي - عروقي است تا حد زيادي ميتواند با
اضطراب، ترسهاي طولاني مدت و هراس مرتبط باشد.
6- آريتمي (ناهماهنگي)هاي قلبي در افرادي كه تحت فشارهاي رواني مزمن احساسات عدم
امنيت و بيكفايتي هستند يا دچار حساسيتهاي افراطي به مسايل زندگياند افزايش
مييابد.
نوع شخصيت و خطر ابتلا به بيماريهاي قلبي - عروقي
در سال 1959 دو پزشك به نامهاي فريدمن و روزنمن در يك سري مطالعه روي بيماران قلبي
به اين نتيجه رهنمون شدند كه چنين افرادي داراي سبك شخصيتي خاصي هستند كه آن را
«الگوي شخصيت تيپ A ناميدند.
ويژگيهاي رفتار تيب A عبارتند از :
1- اشتياق شديد به پيشرفت و رسيدن صد در صد به هدفي كه شخص در نظر دارد.
2- تمايل افراطي به كامل كردن و اشتياق به متشخص يا مشهور بودن.
3- درگيري مداوم با كارهاي مختلف و چندگانه كه مستلزم كمبود وقت و ضرب العجل است.
4- احساس اين كه دايم با كمبود وقت مواجههاند و ناراحتي ذهني شديد به خاطر تمام
نكردن كارها.
5- آگاهي و هوشياري ذهني و زيركي بيش از معمول.
در دهه 80 ميلادي يك پانل كارشناسي كه به وسيله انستيتوي قلب و ريه و خون در ايالات
متحده آمريكا برپا شده بود نيز رابطههاي ميان رفتارهاي تيپ A و بيماريهاي قلبي –
عروقي را تاييد كرد. هر چند در همه مطالعات بر وجود چنين يافتههايي به شكل دقيق
صحه گذاشته شد امروزه در اين مسأله توافق كلي و عمومي وجود دارد كه وجود يك يا چند
نمونه از الگوهاي تيب A ميتواند خطر بروز بيماريهاي كرونري قلب را پيشبيني كند.
چه راههايي براي پيشگيري از احتمال بروز مشكلات قلبي - عروقي وجود دارد؟
- تصحيح رژيم غذايي (شامل كاهش چربيهاي اشباع شده و كلسترول، افزايش ويتامين E،
اسيد فوليك، 12B و 6B) به گونهاي كه سبك زندگي فرد تغيير يابد.
- كنترل وزن، ديابت و جلوگيري از چاقي.
- اندازهگيري فشار خون حداقل سالي دوبار براي افراد بالاي 35 سال و كنترل آن.
- جلوگيري از استفاده سيگار، تنباكو و مصرف خودسرانه داروها.
- بهرهگيري از روشهاي مؤثر براي كنترل فشارهاي رواني، خشم و عصبانيت و هيجانات.
- استفاده از مشاورههاي روان شناسانه در افرادي كه عادت به تناول غذاهاي مضر،
كشيدن سيگار، خودخوري و غمگيني و ساير رفتارهاي مرتبط با بيماريهاي قلبي عروقي
دارند.
كلام آخر اين كه با استفاده از اصول روانشناسي و روشهاي تغيير رفتار ميتوان در
پيشگيري بسياري از بيماريها از طريق روشهاي تغيير رفتار، سبك زندگي و رفتارهاي
پرخطر عمل نمود و به افراد كمك كرد با حفظ سلامتي جسمي و رواني و در پرتو يك كيفيت
برتر زندگي، عمر طولانيتر و پربارتري داشته باشند و فراموش نكنيم كه هميشه :
پيشگيري بهتر از درمان است.
