نیوشـا پـایـاب
بهار 97
مهندس
امید محبتی مقدم
عضو هیات علمی دانشگاه و مدیر روابط عمومی انجمن کلیمیان
«دکتر جِرالد اِل. شِرودر[1]»، پژوهشگر علمی و مذهبی به‌نامی است که در سال 1965،
مدرک دکترای خود را در رشتۀ فیزیک هستهای، علوم زمین و سیارات[2] از موسسۀ
تکنولوژی ماساچوست،[3] که یکی از معتبرترین مراکز علمی جهان میباشد، دریافت کرد.
در کارنامۀ کاری وی سابقۀ پنج سال عضویت در دپارتمان فیزیک دانشگاه MIT نیز دیده
میشود. در سال 2012 میلادی، دکتر شِرودر موفق به کسب جایزۀ Trotter Prize از
دانشکدۀ علوم دانشگاه Texas A&M شد. به‌غیر از به چاپ رساندن چندین جلد کتاب، آثار
او در مجلهها و نشریههای معتبری همچون Time، Newsweek، Scientific American و
تعدادی از روزنامههای مشهور جهان به چاپ رسیده است.
کتاب «علم الهی» با ترجمه مهندس امید محبتی مقدم (عضو هیات علمی دانشگاه و عضو هیات
مدیره انجمن کلیمیان تهران) و با نظارت جناب حاخام دکتر یونس حمامی لالهزار (رهبر
دینی کلیمیان ایران)، یکی از
کتابهای بسیار جالب و جذاب دکتر شِرودر به نام The Science of God میباشد که توسط
نشر ادیانِ دانشگاه ادیان و مذاهب قم در زمستان سال 1396، به چاپ رسیده است.
به نظر میرسد این کتاب میتواند پاسخ‌گوی تعداد زیادی از پرسشهای بجا و به‌حقی
باشد که برای بسیاری از افراد کنجکاو و جویای حقیقت در عصر حاضر به‌وجود
میآید؛ سوالاتی که شاید تاکنون پاسخ مناسب و درخوری برای آنها پیدا نکرده باشند.
پرسشهایی همچون اینکه آیا در عصر حاضر، علم جای مذهب را نگرفته است؟ به‌راستی عمر
جهان چند سال است؟ 6هزار سال یا میلیاردها سال؟ آیا نظریۀ داروین و به‌تبع آن نظریۀ
تکامل صحیح است؟ آیا باید پذیرفت که اجداد انسانهای امروزی شامپانزهها
بودهاند؟ آیا انسان به‌راستی حق اختیار دارد یا همه‌چیز جبر است؟ دلیل رخداد
این‌همه اتفاقات بد در دنیا چیست؟ چرا هیچ ردی از دایناسورها در کتاب مقدس وجود
ندارد؟ منشأ حیات از کجاست؟ و سؤالات بسیار دیگری که ذهن هر فرد اهل‌اندیشه و مذهب
را درگیر خود میکند.
دکتر شِرودر در این کتاب، ضمن طرح این پرسشها و شبهاتِ جالب و بهروز دیگر، به‌طور
مفصل و با نگاهی کاملاً علمی و به‌دور از هرگونه تعصب و پیشداوری به آنها پاسخ
میدهد. وی در مقدمه کتاب خود چنین میگوید:
«علم الهی آن چیزی است که ما در این کتاب به‌دنبال آن خواهیم بود. ما طبیعت را
به‌خصوص برطبق مفاد کتاب مقدس و به‌ویژه فصل اول سفر پیدایش مطالعه خواهیم کرد. چه
طبیعت و چه مفهوم درونی متن کتاب مقدس، هردو چندوجهی و پیچیده هستند؛ بااین‌حال، در
این کتاب به بررسی دو منبع علم اکتفا خواهیم کرد: کشفیات علم نوین و تفسیرات
دانشمندان یهودی قدیمی که پا را از معنای سطحی کتاب مقدس فراتر گذاشته و به عمق و
مفهوم متن کتاب مقدس پرداختهاند. دلیل آنکه ما خود را محدود به تفسیرات کهن
میکنیم، این است که احتمال هرگونه شک و ابهامی را که تفسیرات مذهبی از کشفیات علمی
امروزه تأثیر گرفته باشند یا بخواهند به‌‌هرنحو که شده خود را سازگار با آنها نشان
دهند، از بین برده باشیم. ....
دلیل بسیاری از شبهاتی که برای ما مابین کتاب مقدس و علم بروز پیدا میکنند (مواردی
همچون دایناسورها، انسانهای ماقبل انسان یا انسان‌نماها و عمر جهان)، به مطالعه و
درک بسیار محدود ما از کتاب مقدس بازمیگردد. این درحالی است که سطح درک علمی ما
رشد میکند؛ حال حتی اگر شده با مطالعۀ روزنامه یا اینترنت. شاید زمانی که کتاب
مقدس در کنار علم قرار میگیرد، بسیار ساده به‌نظر میرسد. هدف ما در این کتاب حتی
به‌صورت‌نسبی هم که شده، اصلاح همین اشتباه و سوءتعبیر است.»
مترجم سعی کرده درک قسمتهایی از کتاب را که بعضاً از نظر علمی برای خوانندۀ عام
سنگین به‌نظر میرسد با درج توضیحاتی که اغلب به‌صورت پاورقی آمدهاند، تسهیل کند.
وی در مقدمه خود بر روی این کتاب میگوید:
«شاید برخی از اندیشمندان موافق رویه این کتاب مبنی بر ارتباط دادن علم و دین به
یکدیگر نباشند؛ به‌عنوان‌مثال، ممکن است برخی از عزیزان، کاوش حقیقتِ مذهب در علم
را «کسر شأن» مذهب قلمداد نمایند و عالم دین را بسیار والاتر از دنیای علم بدانند
که بخواهند حقانیت مذهب را با استفاده از علم ثابت نمایند. برخی دیگر نیز ممکن است
اصولاً این‌دو مقوله را کاملاً از یکدیگر جدا درنظر بگیرند و با هرگونه سعی و تلاش
درخصوص پیوند بین این‌دو مخالف باشند. هرچند به‌اعتقاد مترجم، علم الهی مافوق علم
انسانی است؛ اما این مهم دلیل بر آن نمیشود که انسانی که ماهیتاً کاوشگر و جستجوگر
آفریده شده، برای سیراب نمودن عطش کنجکاوی و ژرفنگری خود، باتوجه به علمی که
هماکنون از آن بهرهمند است، به‌دنبال هم‌گرایی بین دین و علم نرود. بدیهی است
جامۀ علم الهی تا به ابد از هرگونه نقص نسبی و مطلق علم بشری مصون خواهد بود و
تغییرات احتمالی مواضع علم دربارۀ موضوعِ خاصی هیچ‌گاه نشان بر باطل شدن موارد
مذهبی مربوط به آن موضوع نخواهد شد.»
مطالعه این کتاب به همه فرهیختگان و خردمندانی که دغدغه مذهب و علم را هم‌زمان
دارند، توصیه میشود.
[1]-Gerald L. Schroeder
[2]-nuclear physics and earth and planetary
[3]-Massachusetts Institute of Technology (MIT)
