سیما
اخلاقی (رفوآ)
مترجم زبان انگلیسی
زمستان 1400
نیوزیلند یا زلاند نو در جنوب غربی اقیانوس آرام قرار گرفته و از دو جزیره بزرگ و
تعدادی جزیره کوچک تشکیل شده است. این کشور حدود پنج میلیون نفر جمعیت دارد و
نزدیکترین همسایه آن استرالیا است که در فاصله 2000 کیلومتری آن واقع شده است.
پایتخت این کشور شهر ولینگتون[1] است.
نیوزیلند آخرین سرزمینی بوده که بشر به آن پای گذاشته است. این کشور در حال حاضر در
زمره کشورهای توسعه یافته و مرفه جهان قرار دارد و در سال 2013 موفق به دریافت رتبه
هفتم شاخص توسعه انسانی در جهان شد. این کشور در سال 1840 طی پیمانی تحت قیمومیت
انگلستان و پادشاهی ملکه الیزابت درآمد. در این کشور نخست وزیر مقام رسمی کشور است
و مقام پادشاهی مقامی تشریفاتی محسوب میشود. زبان رسمی آن انگلیسی و "مائوری"
(زبان ساکنان اولیه نیوزیلند) است.
تاریخ زندگی یهودیان نیوزیلند
"مائوری"ها
اولین انسانهایی بودند که از جزایر "پولی نزی" اقیانوسیه پای به این سرزمین
آتشفشانهای فعال گذاشتند. آنها نام این سرزمین را Tamaki Makau Rau به معنای "تنگه
هزار عاشق" گذاشتند چون به این سرزمین علاقه بسیاری داشتند و برای به دست آوردن آن
با افراد قوم خود جنگهای بسیاری کرده بودند. از دیگر ساکنان اولیه این کشور
یهودیان مهاجر بودند. اولین یهودی که در سال 1830 وارد این کشور شد فردی بود به نام
"ژوزف بارو مونتیفور"[2] که در واقع پایه گذار تاریخ یهودیان در این کشور محسوب
میشود. او همانند سایر بازرگانان تجارت روغن نهنگ و
کتان داشت و مدت 18 ماه در آنجا ماند و سپس به انگلستان بازگشت.
"ساموئل پولاک"[3] یهودی ثروتمند دیگری بود که به این سرزمین مهاجرت کرد و بین
سالهای 1831 تا 1837 در آنجا اقامت داشت. وی پس از بازگشت به انگلستان دو کتاب
درباره جاذبههای نیوزیلند نوشت و با حضور در مجلس عوام انگلستان مدعی شد که سکونت
بیبرنامه مهاجران اروپایی موجب از بین رفتن فرهنگ "مائوری" خواهد شد و لذا خواستار
این شد که دولت انگلستان این کشور را تحت قیمومیت خود قرار دهد. این خواسته پذیرفته
شد و در سال 1840 این سرزمین طی معاهدهای در زمره کشورهایی قرار گرفت که ملکه
انگلستان بر آنان حکومت میکرد.
در زمان عقد معاهده، تعداد یهودیانی که در این کشور سکونت داشتند به کمتر از سی نفر
میرسید. اغلب اینان یهودیان فقیری بودند که از انگلستان مهاجرت کرده بودند.
امکانات مالی مهاجرت آنان را یهودیان ثروتمند انگلیس از جمله خانواده "گلد
اسمید"[4] فراهم کرده بودند. آنان برای این کار چند هدف را دنبال میکردند، اول
اینکه فکر میکردند این سرزمین برای این افراد که تحت ظلم و ستم حکومتهای اروپایی
قرار گرفته بودند میتوانست بهشتی موعود باشد که در عین حال بتوانند یک جامعه یهودی
را در آنجا تشکیل بدهند و هدف دوم آنان سرمایهگذاری بود که با تجارت کتان و خرید
زمینهای زیاد به انجام رسید.
در همان سالی که نیوزیلند تحت قیمومیت انگلیس قرار گرفت، یهودیان اولین مجمع
یهودیان شهر "اوکلند[5]" را تشکیل دادند و زمینی را برای گورستان مخصوص به خود
خریداری کردند.
سرمایهداران یهودی انگلستان تلاش کردند با ترغیب همکیشان خود برای مهاجرت به
نیوزیلند جامعهای یهودی را بهخصوص در شهر ولینگتون پایهگذاری کنند و به همین
منظور یکی از افراد سرشناس یهودی به نام "آبراهام هورت"[6] را که از بستگان مالکان
بانک "ماگوتا و گلد اسمید" انگلستان بود به همراه دو برادر نجار به نامهای
"بنجامین و سلیمان لوی" به آنجا فرستادند تا ضمن سرمایهگذاری در این کشور به اوضاع
مذهبی یهودیان هم سرو سامانی بدهند. دو برادر "لوی" در سال 1840 اولین کنیسا را در
شهر "ولینگتون" ساختند و "سلیمان لوی" سالها مسئولیت تدریس عبری به کودکان یهودی
را بر عهده داشت. با این وجود خود وی با یک دختر مسیحی ازدواج کرد و تنها فرزند
هشتم آنان آئین یهودیت را پذیرفت. در سال 1841 خانواده "گلد اسمید" به همراه
برادران لوی اولین بیمارستان یهودی را در همین شهر ساختند و به منظور حفظ شریعت
یهودیت از انگلستان چندین خاخام برای انجام مراسم مذهبی و بریت میلا (ختنه) و قصاب
برای انجام ذبح کاشر را به آنجا دعوت کردند. در سال 1843 اولین مراسم شرعی در
کنیسای تازه ساخته شده به اجرا درآمد.
پیدا شدن معادن طلا از اواسط سالهای 1800 میلادی جمعیت مهاجران ساکن نیوزیلند را
به سوی شهرهایی در جنوب نیوزیلند هدایت کرد و در بین آنان یهودیان آلمانی و لهستانی
بسیاری بودند که در آنجا موقعیتهای شغلی خوبی پیدا کردند و همانجا بود که چندین
کنیسا و آرامگاه برای یهودیان ساخته شد.
در اواخر قرن نوزدهم به دلیل وضع قوانین و محدودیتهایی علیه مهاجرت، راه بر
مهاجران غیر انگلیسی از جمله مهاجران آسیایی و سایر فرهنگها بسته شد و مهاجران
اندکی اجازه اقامت در این کشور را گرفتند.
قرن بیستم
با قدرت گرفتن حزب نازی آلمان، یک گروه بزرگ 1000 نفری از یهودیان آلمانی به
این سرزمین مهاجرت کردند اما در نتیجه محدودیتهایی که برای پذیرش مهاجران وضع شده
بود تنها تعداد کمی از آنان خصوصا در دوران قبل و بعد از هولوکاست توانستند اجازه
اقامت در این سرزمین را بگیرند. مردم نیوزیلند با این تصور که ملیت این افراد
آلمانی است آنها را متحدان دشمن خود یعنی آلمان میدانستند و ادعا میکردند که این
یهودیان پس از خاتمه جنگ پای به این سرزمین گذاشتهاند و موقعیتهای شغلی
نیوزیلندیها را خواهند گرفت. بنابراین حتی گروه کهنه سربازان نیوزیلندی در آن زمان
مدعی بودند که این یهودیان نه تنها باید به سرزمین خود برگردانده شوند، بلکه باید
اموال و ثروتی را که آنان در طول اقامت خود در این سرزمین به دست آوردهاند به
خانوادههای سربازان ببخشند. زیرا زمانی که سربازان جان خود در میدان جنگ به خطر
انداخته بودند این یهودیان در کمال امنیت در نیوزیلند زندگی میکردند. البته با
گذشت زمان این طرز تلقی تغییر کرد و اکنون مهاجران یهودی بسیاری به این سرزمین
مهاجرت میکنند.
موج دوم مهاجرت یهودیان به این کشور در دهه 1950 با مهاجران یهودی مجارستانی و در
دهههای 1980 و 1990 با مهاجرت یهودیان اتحاد جماهیر شوروی سابق شکل گرفت.
نقش سیاسی یهودیان در حکومت نیوزیلند
جامعه یهودیان نیوزیلند علیرغم تعداد کم جمعیتی در عرصه سیاست نیوزیلند بسیار
فعال هستند.
"سر جولیوس ووگل"[7] بین سالهای 1873 تا 1876 و "سر جان کی"[8] برای مدت کوتاهی
نخست وزیر نیوزیلند بودند و در حال حاضر سی و هشتمین نخست وزیر نیوزیلند هم تبار
یهودی دارد.
پنج یهودی هم بین سال های 1959 تا 1980 در دوره هایی شهردار اوکلند بودهاند.
فعالیتهای اجتماعی و مذهبی یهودیان در نیوزیلند
هر چند جمعیت یهودیان تنها 0.25 درصد جمعیت نیوزیلند را تشکیل میدهد اما آنان
در جامعه نیوزیلند حضور پر قدرتی دارند. آنها یک جامعه متشکل و سازماندهی شده و
فعال هستند.
جالب است بدانیم که اولین پزشک زن و اولین وکیل زن در تاریخ این کشور یهودی بودند و
سایر یهودیان هم در مشاغلی مانند پزشکی و یا حقوق و هنر به کشور خود خدمت میکنند.
هر چند جامعه یهودیان نیوزیلند جامعه کوچکی است اما از تمامی امکاناتی که برای حفظ
آئین دین خود نیاز دارد برخوردار است. احداث کنیساهای متعدد، دعوت خاخامها از
کشورهای دیگر و یا تاسیس انجمنی که مراسم خاکسپاری را طبق آئین مذهبی انجام دهد
زندگی راحتی را برای آنان فراهم کرده است. در "اوکلند"، کلاسهای تدریس تلمود برای
مردان برگزار میشود و خانمها بیتمیدراش (مدرسه دینی) مخصوص به خود را دارند و هر
هفته با برگزاری مراسم مختلف افراد یهودی گرد هم میآیند. همچنین برای افراد سالمند
و یا بیبضاعت یهودی هم سازمانهایی مشغول به خدمات رسانی هستند.
در این کشور آنان دارای کودکستان، مدارس و حتی کالج مخصوص به خود هستند، روزنامه
Hadassah مخصوص به آنهاست که در نیوزیلند خوانندگان بسیاری دارد و آنها حتی تیمهای
ورزشی خود را دارند. در شهر "اوکلند" یهودیان دو مرکز فرهنگی دارند که در مرکز شهر
واقع شده و شامل دو کنیسا و مرکز یادبود هولوکاست و اغذیه فروشی کاشر است. در جنوب
شرقی شهر اوکلند هم کتابخانه زیبایی وجود دارد که به یهودیان اختصاص دارد.
در سال 2010 وزیر کشاورزی نیوزیلند انجام شحیطا (ذبح شرعی یهودی) را مخالف قوانین
این کشور دانست و آن را ممنوع کرد. اما با پیگیریهای جامعه یهودیان، آنان سرانجام
موفق شدند مجوز شحیطای کاشر بوقلمون را بگیرند اما در مورد شحیطای گاو و یا گوسفند
هنوز مجوزی کسب نکردهاند و به همین دلیل گوشت کاشر (حلال) را از کشور استرالیا
وارد میکنند.
علیرغم وضعیت بسیار خوب اقتصادی و آزادیهای مذهبی و اجتماعی، بسیاری از جوانان
یهودی با هدف یافتن موقعیتهای شغلی و مذهبی بهتر به استرالیا مهاجرت میکنند و در
نتیجه مرکز یهودیان "اوکلند" برای جلوگیری از کاهش جمعیت جامعه خود تلاش میکند تا
یهودیان ساکن جنوب آفریقا را به مهاجرت به این سرزمین ترغیب کند.
در سالهای اخیر هم جمعیت مذهبی "خباد" در برخی شهرهای نیوزیلند شروع به فعالیت
کرده است.
کنیساها در نیوزیلند
در طی قرن نوزدهم چندین کنیسا در شهرهای بزرگ نیوزیلند از جمله "ولینگتون"[9]،
"هوکیتیکا"[10]، "دیوندین"[11]، "کریسچرچ"[12] و "اوکلند"[13] ساخته شده است. اکنون
هفت کنیسا در نیوزیلند وجود دارد.
جمعیت یهودیان نیوزیلند
در سال 1848 کل جمعیت نیوزیلند 16000 نفر برآورد شد که 61 نفر آنان یهودی و در
شهرهای "ولینگتون" و "اوکلند" ساکن بودند. سرشماری سال 2013 جمعیت یهودیان نیوزیلند
را 6867 نفر و کل جمعیت نیوزیلند را 4.5 میلیون نفر برآورد کرده است. در حالی که در
برآوردی که در سال 2009 انجام شده بود تعداد یهودیان 10000 و در برآوردی دیگر تعداد
آنان 20000 نفر اعلام شده بود.
به هر حال در سرشماری سال 2019 تعداد یهودیان پایبند به آئین یهودیت 8000 نفر اعلام
شده است.
یهودیان عمدتا در شهرهای "اوکلند" و "ولینگتون" زندگی میکنند و به زبانهای عبری،
ییدیش و انگلیسی تکلم مینمایند.
صرفنظر از برخی از فعالیتهای محدود ضدیهودی، رویکرد دولت نیوزیلند نسبت به مهاجران
یهودی بسیار مثبت بوده و آنها در معرض هیچگونه تبعیض اجتماعی و یا سیاسی قرار
نگرفتهاند و آزادانه مناسک مذهبی خود را به جای میآورند.
منابع:
1. Heritage New Zealand
2. Hadassa Magazine
3. The Encyclopedia Of New Zealand
4. Wikipedia
[1] Wellington
[2] Joseph Barrow Montefiore
[3] Samuel Polak
[4] Gold Smid
[5] Aucland
[6] Abraham Hort
[7]Julius Vogel
[8]John Key
[9]Wellington
[10]Hokitika
[11]Dunedin
[12]Christchurch
[13] Aukland
