دکتر
آرش آرمین
زمستان 1400
دیابت
یا بیماری قند خون یکی از شایع ترین بیماری‌های غیر مسری و همچنین عامل بسیاری از
ناتوانی‌ها و مرگ و میر در جهان می‌باشد. طی دو سال اخیر به دنبال شیوع کرونا اکثر
بیماری‌های مزمن تحت-الشعاع قرار گرفتند و متاسفانه عوارض این بیماری بسیار بیشتر
شده است، از طرفی کم شدن فعالیت‌های بدنی به عنوان یک عامل مهم و تاثیر گذار در
ممانعت از بروز دیابت بسیار کمتر از قبل از شیوع کرونا شده و این خود تاثیر زیادی
در افزایش مبتلایان به این بیماری خواهد داشت.
دیابت چیست؟
دیابت یک بیماری مزمن است که در آن بدن نمی‌تواند از قند موجود در خون استفاده
کند، علت این ناتوانی کمبود انسولین در خون است و یا اینکه علیرغم وجود انسولین،
سلول‌ها نسبت به آن مقاوم شده و نمی‌توانند از قند خون موجود استفاده کنند.
چرا دیابت به وجود می‌آید؟
برای جواب دادن به این سوال اول باید تفاوت دیابت نوع یک و دو را بیان کنیم.
دیابت نوع یک، یک بیماری خود ایمنی است، یعنی به علت نامعلوم سیستم ایمنی نسبت به
سلول‌های تولید کننده انسولین (در لوزالمعده) حساس شده و باعث تخریب آنها می‌شود.
اما دیابت نوع دو یک بیماری چند عاملی است، یعنی در بروز آن عوامل متعددی از جمله
ژنتیک و شیوه‌ی زندگی موثر هستند. تاکنون نزدیک به ۱۰ ژن مستقیم و غیر مستقیم در
بروز دیابت نوع دو موثر شناخته شده‌اند.
چگونه دیابت نگیریم؟
در مورد دیابت نوع یک که عموما در کودکان با سنین کم (معمولا شروع در دهه اول
زندگی) بروز می‌کند متاسفانه پیش‌گیری خاصی وجود ندارد. اما همانطور که مشخص است،
عوامل موثر در بروز دیابت نوع دو را می‌توان به دو دسته تغییرپذیر و تغییرناپذیر
تقسیم کرد. در حال حاضر توانایی علم پزشکی و ژنتیک برای دستکاری ژن انسان و اصلاح
ژن‌های موثر در بروز دیابت بسیار ناچیز است بنابراین ژنتیک را به عنوان عامل تغییر
ناپذیر در نظر می‌گیریم. اما در مقابل شیوه زندگی
(Life Style) عامل بسیار تغییر پذیریست. در واقع اگر فردی ژن‌های بروز دیابت را
داشته باشد، اما شیوه زندگی خود را اصلاح کند احتمال ابتلا به دیابت بسیار کم
می‌شود و برعکس این موضوع نیز صادق است.
تغییر شیوه زندگی برای پیش گیری از دیابت
دو اصل اساسی در اصلاح شیوه زندگی برای پیش‌گیری از دیابت وجود دارد، اول کاهش
کالری دریافتی و دوم افزایش کالری مصرفی، تمامی برنامه‌های پیش‌گیری از دیابت و حتی
کنترل دیابت بر اساس این دو اصل تنظیم می‌شود.
به طور کلی توصیه بر فعالیت بدنی متوسط تا شدید به مدت ۳۰ دقیقه در روز و حداقل ۵
روز در هفته شدیدا توصیه می‌شود. البته این توصیه در جلوگیری از چاقی، جلوگیری از
بیماری‌های قلبی و کنترل چربی‌های خون نیز موثر است، مسلما مدت طولانی‌تر و یا
فعالیت ورزشی حرفه‌ای می‌تواند بسیار مفید باشد و این توصیه حداقل میزان فعالیت
موثر است.
در مورد کاهش کالری دریافتی اگرچه نمی‌توان برای همه‌ی افراد یک نسخه پیچید اما
توجه به نکات زیر می‌تواند مفید و موثر باشد:
● استفاده خوراکی های حاوی قندهای ساده مثل شکر به حداقل برسد (شامل انواع
شکلات‌های شیرین، تنقلات شیرین و اکثر شیرینی‌جات)
● استفاده از چربی‌ها به حداقل برسد (شامل مواد غذایی سرخ کردنی، مواد غذایی پروسس
شده مثل سوسیس و کالباس، چربی‌های حیوانی و به میزان کمتر چربی‌های گیاهی)
● کم کردن مواد غذایی حاوی نشاسته (مثل نان، برنج، ماکارونی، سیب‌زمینی و
فرآورده‌های حاوی آرد هر کدام از این‌ها)
● کاهش استفاده از گوشت قرمز و پر چرب
● استفاده از سبزیجات و میوه‌ها به صورت روتین در وعده‌های غذایی
در انتها لازم است به این نکته دقت کنید که این روش‌ها، به صورت آماری تاثیر گذاری
خود را در کاهش ابتلای افراد به دیابت و بسیاری از بیماری‌های مزمن نشان داده‌اند
اما با این حال همچنان ریسک بروز بیماری در بعضی افراد وجود دارد که بهترین روش جهت
کنترل بیماری در این افراد تشخیص زودرس و شروع درمان به موقع است که در این مطلب
نمی‌گنجد
