مژده یمینیان
کارشناس تغذیه
زمستان 99
در
این روزها
که
بیماری کرونا، در مرحله پاندمی[1] قرار گرفته و کووید 19 در کل سطح زمین، روزانه
قربانیان زیادی برجای میگذارد، ضرورت پیشگیری از این بیماری برای همه انسانها حس
میشود و این مسأله از طریق رعایت پروتکلهای بهداشتی و تقویت سیستم ایمنی بدن،
امکانپذیر است.
مهمترین روش برای تقویت سیستم ایمنی، برخورداری از تغذیه سالم است که در این رابطه
باید در درجه اول، وزن بدن را در محدوده سلامت حفظ کرد و چون اضافه وزن و چاقی و
همچنین لاغری، هر کدام به گونهای میتوانند منجر به تضعیف سیستم ایمنی شوند، باید
با استفاده از رژیم غذایی صحیح و استاندارد و تغییر سبک زندگی برای برخورداری از
وزن ایدهآل و طبیعی، برنامهریزی شود. باید توجه داشت که استفاده از رژیمهای
غذایی نادرست و غیراستاندارد، نتیجه معکوس خواهد داشت و منجر به تضعیف سیستم ایمنی
بدن میشود. از جمله نکات قابل توجه دیگر، طبیعی نگه داشتن پارامترهای خونی است و
افرادی که به دلایل ژنتیکی و یا بیماریهای زمینهای دچار قند خون بالا، افزایش
چربیهای مضر خون و ... هستند و یا مبتلا به فشارخون بالا میباشند، باید با
استفاده از رژیم غذایی صحیح و در صورت نیاز، مصرف دارو، بیماری خود را کنترل
نمایند.
برای برخورداری از تغذیه سالم، هر انسانی باید دقت کند که در طول روز از تمام
گروههای غذایی، به اندازه و مطابق با نیازش مصرف نماید که این نیاز، با توجه به
جنسیت، گروه سنی و نیازهای خاص فیزیولوژیکی در افراد مختلف، فرق میکند به این
صورت، هر انسانی میتواند از تمام مواد مغذی از قبیل کربوهیدراتها، پروتئینها،
چربیها و قندها، ویتامینها و املاح معدنی، به اندازه مورد نیاز، بهرهمند شود که
هر کدام در جهت تقویت سیستم ایمنی،
میتواند نقش اساسی ایفا نماید.
تمام مواد مغذی در حفظ و تقویت سیستم ایمنی، به گونهای دخالت دارند، اما با توجه
به این نکته که بیشتر افراد مخصوصا زنان و دختران، در معرض کمبود ویتامین D قرار
دارند، در این مقاله در رابطه با نقش ویتامین D در تقویت سیستم ایمنی بدن انسان،
توضیح داده میشود.
ویتامین D که به ویتامین آفتاب شهرت دارد، یکی از ویتامینهای محلول در چربی،
میباشد. این ویتامین به جذب کلسیم کمک میکند و باعث استحکام استخوانها میشود.
ویتامین D در استخوانها، روده کوچک، کلیهها و غده پاراتیروئید[2] ، باعث تنظیم
کلسیم و فسفر خون میشود و چون فعالیتی هورمون گونه دارد، میتواند آن را هورمون
نامید.
ویتامین D، در تنظیم فشار خون، عملکرد پوست، ماهیچهها، سیستم عصبی، تنظیم رشد و
تکثیر سلولی دخالت دارد.
این ویتامین در کنار دیگر وظایف مهم خود در بدن، باعث تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری
از بیماریهای خود ایمنی میشود، همچنین برای پیشگیری از عفونتها و بیماریهای
تنفسی از جمله سرماخوردگی و آنفلوآنزا، بسیار مؤثر میباشد.
کمبود ویتامین D
کمبود ویتامین D ، در کودکان باعث بروز راشیتیسم[3] یا ریکتز[4] میشود که در
این بیماری، پاها به شکل پرانتزی یا ضربدری در میآیند. قسمت جلوی جمجمه برجسته
میشود، تغییراتی در ستون مهرهها و لگن به وجود میآید، استخوان سینه بیرون زده
میشود که اصطلاحاً به آن سینه کبوتری گفته میشود. قوز کمر، کوتاه قامتی و توقف
رشد، شکستگی استخوانها، درد و گرفتگی عضلانی، تأخیر در تشکیل دندانها و ... از
جمله دیگر علائم بیماری راشیتیسم میباشند، این بیماری بیشتر در بین کودکانی دیده
میشود که کمتر در معرض نور خورشید قرار گرفتهاند و یا این که کمتر از منابع غذایی
ویتامین D و کلسیم بهرهمند شدهاند. گرچه در بعضی موارد هم، این بیماری میتواند
ارثی باشد.
در بزرگسالان، کمبود ویتامین D ، میتواند باعث بیماری استئومالاسی[5]یا نرمی
استخوان، استئوپروزیس[6] یا پوکی استخوان، دردهای استخوانی، خستگی و افسردگی شود.
همچنین زمینه را برای ایجاد بیماری ام اس[7]، دیابت نوع دو، انواع سرطانها از جمله
سرطان پروستات، روده، پستان، افزایش فشار خون، تشدید بیماریهای التهابی روده و
بیماریهای پوستی و ... مساعد میسازد.
از جمله نکات قابل توجه در رابطه با نقش ویتامین D در این دوران، تأثیر ویتامین D
در پیشگیری از عفونتها، سرماخوردگی و آنفلوانزا است.
در این زمینه، تحقیقاتی نشان دادهاند که یک رابطه قوی بین کمبود ویتامین D و میزان
مرگ و میر ناشی از بیماری کرونا وجود دارد و 80% از بیماران مبتلا به کرونا، کمبود
ویتامین D دارند و همچنین تئوریهایی وجود دارد که نشان میدهد، میزان طبیعی
ویتامین D در بدن بیماران مبتلا به کرونا، از شدت بیماری در آنها میکاهد و به
درمان آنها کمک میکند.
چه افرادی در معرض کمبود ویتامین D قرار میگیرند؟
-افرادی که به اندازه لازم در معرض نور خورشید قرار نمیگیرند.
-افرادی که از منابع غذایی ویتامین D به اندازه کافی استفاده نمیکنند تابع رژیم
غذایی وگان[8] (گیاهخواری مطلق) هستند.
-افرادی که به کلیهشان به دلایل مختلف، قادر به تبدیل ویتامین D به فرم فعالش
نیست.
-افرادی که دستگاه گوارششان به دلایلی، قادر به جذب ویتامین D به اندازه کافی نیست.
نظیر بیماران مبتلا به کرون[9]، فیبروز کیستیک[10] و بیماری سلیاک[11].
-افرادی که چاق هستند، به طوری که [12]BMI یا شاخص توده بدنی آنها بالای 30
میباشد.
-افرادی که پوست تیره دارند. رنگدانههای ملانین[13] موجود در پوست، مانع از ساخت
ویتامین D
میشود. بنابراین افراد سفید پوست، نسبت به افرادی که پوست سبزه دارند و افراد سبزه
نسبت به سیاهپوستان، به مدت زمان کمتری برای برخورداری از اشعه ماورابنفش نور
خورشید نیاز دارند. افراد با پوست تیره، اگر به اندازه کافی در معرض نور خورشید
قرار نگیرند، میتوانند دچار کمبود این ویتامین شوند.
-افرادی که موقع بهرهگیری از نور خورشید به منظور جذب ویتامین D ، از کرمهای ضد
آفتاب استفاده میکنند. چون کرمهای ضد آفتاب، مانع از جذب اشعه ماورا بنفش و ساخت
این ویتامین در بدن میشود.
-افرادی که سالمند هستند، چون در بدن سالمندان ویتامین D کمتری تولید میشود.
باید توجه داشت که اشعه ماورا بنفش در هوای آلوده و از پشت شیشه عبور نمیکند و
کمبود ویتامین D در زنان و دختران که کمتر در معرض نور مستقیم خورشید قرار
میگیرند، بیشتر از مردان میباشد.
منابع ویتامینD
منبع اصلی ویتامین D، نور خورشید میباشد. بهترین زمان برای برخورداری از
آفتاب به منظور تولید ویتامین D ، از ساعت 10 صبح تا ساعت 3 بعدازظهر میباشد، که
سایه کوتاهتر از جسم است و مدت زمان لازم به طور متوسط 10 تا 15 دقیقه میباشد.
در صورت آفتاب گرفتن بیش از این زمان، به منظور حفاظت از پوست و حفظ سلامتی باید از
کرمهای ضدآفتاب استفاده شود. این نکته حائز اهمیت است که قرار گرفتن در مقابل اشعه
نور خورشید به مدت طولانی، باعث آفتاب سوختگی، پیری پوست و سرطان پوست میشود.
منابع غذایی این ویتامین عبارتند از :
ماهیهای پرچرب، نظیر ماهی تن، ساردین، سالمون و ماهی آزاد، جگر گوساله، روغن
کبد ماهی، قارچهایی که با اشعه ماورابنفش خورشید پرورش یافتهاند، زرده تخممرغ و
لبنیات غنی شده با ویتامین D.
با توجه به عوارض کمبود ویتامین D در بدن و با توجه به شرایط فعلی و خطر بیماری
کرونا، بر هر فردی لازم است که میزان ویتامین D خون خود را چک نماید و در صورت
نیاز، طبق نظر پزشک و متخصص تغذیه از مکمل دارویی ویتامین D استفاده کند. لازم به
توضیح است که دریافت بالای ویتامین D هم باعث بروز مسمومیت و مشکلاتی در بدن میشود
و در رابطه با بیماری کرونا هم، یکی از تحقیقات جدید نشان داده است که همانگونه که
کمبود ویتامین D میتواند خطر ابتلای شدید به این بیماری را در انسانها افزایش
دهد، سطح بالاتر از میزان طبیعتی این ویتامین در بدن، نمیتواند از شدت بیماری
بکاهد و مدت زمان ماندگاری بیماران در بیمارستان را کاهش دهد. n
منابع
-Modern Human Krause
-www.health line.com
-More Vitamin D , lower risk of severe covid 19? By Kathleen Doheny
-www.reuters.com>article be nancy lapid
[1] - Pandemic
[2] - Parathyroid
[3] - Rachitisme
[4] - Rickets
[5] - Osteomalacia
[6] - Osteoporosis
[7] - Multiple Sclerosis
[8] - Vegan
[9] - Crohn’s disease
[10] - Cystic fibrosis
[11] - Celiac
[12] - Body mass index
[13] - Melanin
