آرش آبائی
بهار 1402
همایش
ملی «نقش ادیان الهی در خروج از بحران‌های جهانی محیط‌زیست» به اهتمام مرکز
گفت‌وگوی ادیان و فرهنگ‌ها، دانشگاه ادیان و مذاهب و انجمن مدیریت سبز ایران، با
حضور نمایندگانی از انجمن کلیمیان تهران و اصفهان (حاخام دکتر یونس حمامی لاله‌زار،
صیون ماهگرفته و آرش آبائی) 23 آذر 1401 در اصفهان برگزار شد.
در بخش افتتاحیه‌ی همایش، ماموستا عبدالاسلام کریمی مشاور رئیس جمهور در امور اقوام
و ادیان توحیدی با اشاره به اینکه طبیعت در همه‌ی ادیان توحیدی مقدس است و انسان در
برابر آن مسئول است، گفت: نگاه معرفتی به طبیعت بسیار مهم است و آنچه داریم امانتی
از سوی پرودگار است که به ما سپرده شده و حق تخریب آن‌را نداریم.
سید رضا مرتضوی، استاندار اصفهان، هم در این کنفرانس با بیان اینکه یک درصد از
جمعیت اصفهان را پیروان ادیان توحیدی شامل زرتشتیان، یهودیان و مسیحیان تشکیل
می‌دهند گفت: آثار تاریخی و محلاتی نیز به نام بزرگان ادیان توحیدی در اصفهان ثبت
شده است. وی با بیان اینکه در زمان حکومت صفوی مکانی به نام صفاخانه در اصفهان
وجود داشته که علمای ادیان مختلف در آن گرد هم می‌آمدند و حول مسائل روز جامعه
تبادل نظر می‌کردند، گفت: در حال حاضر در شهر اصفهان ۱۶ کلیسا برای ارامنه، ۲۱
کنیسه برای کلیمیان و بیش از ۶ آتشکده برای زرتشتیان وجود دارد. وی افزود: در کتب
ادیان توحیدی و آموزه‌های پیامبران الهی همواره بر آبادی زمین، حفظ طبیعت، کاشت
نهال، مهربانی با حیوانات و آنچه در محیط زندگی وجود دارد تأکید شده است.
حجت‌الاسلام محمد‌مهدی تسخیری معاون ارتباطات و امور بین‌الملل دانشگاه ادیان هم در
این همایش گفت: رجوع به آیات الهی و تبیین این مهم که دین جاری کننده‌ی محبت، عدالت
و سلامت است می‌تواند زمینه‌ساز گفتمان دینی برای توجه به مسائل زیست محیطی شود.
در ادامه ضرورت و چرائی توجه به ظرفیت ادیان برای مواجهه تاریخی با بحران معاصر
زیست محیطی و به‌ویژه ضعف و قوت رویکرد علمی/ تحصلگرائی در این مواجهه از سوی انجمن
مدیریت سبز ایران توسط دکتر محمد حسن امامی (رئیس انجمن) و مهندس احمدی مطرح شد. در
ادامه چهار پنل تخصصی با حضور هییت رییسه متشکل از نمایندگان ادیان و
شخصیت‌های دانشگاهی و اجرائی با عناوین ذیل ارائه شد:
- چرائی و ضرورت نیاز انسان معاصر به ادیان
- تبیین رابطه انسان-طبیعت، فصل مشترک تمامی ادیان
- اکولوژی اجتماعی و دین
- تغییرات اقلیمی و زیبایی‌شناسی طبیعت
• دیدگاه یهودی
حاخام دکتر یونس حمامی لاله‌زار، رهبر دینی کلیمیان و آرش آبائی در پنل ویژه‌ی
ادیان، دیدگاه‌های یهودیت درباره‌ی محیط‌زیست را بیان کردند که محورهای اصلی سخنان
ایشان بر اساس متون مقدس یهود و آموزه‌های تلمودی و عرفانی چنین است:
از دیدگاه یهود، همه‌ی هستی آفریده‌ی خداست و تنها در اختیار او قرار دارد. به همین
علت او طبیعت و آفریده‌های خود را به امانت به انسان سپرده است تا از آن بهره برده
و در عین حال از آن مراقبت نماید. آیات آغازین تورات در سفر پیدایش بر این موضوع
تاکید دارد. ضمن آن‌که در همین آیات آمده است که خداوند پس از آفریدن هر بخش از
جهان، بر نیکویی آن تاکید می‌نماید؛ و سپس اعلام می‌شود که انسان به شکل معنوی
خداوند آفریده شده است. مجموع این آیات لزوم همکاری و شراکت انسان با خداوند در حفظ
آفریده‌های نیکو را (که همان محیط زیست است) مورد توجه قرار می‌دهد.
اعیاد سه‌گانه‌ی تورات، هر یک با مناسبت‌های کشاورزی و زیست‌محیطی در ارتباط است.
ضمن آن‌که جشن «ایلانوت» به‌طور خاص جشن درختان نام نهاده شده و در اهمیت حفظ
درختان آیه‌ای از تورات (تثنیه فصل 20) کندن درخت میوه را برای احداث سنگر در زمان
جنگ حرام می‌شمارد؛ و بدین ترتیب هرگونه تخریب و هدر دادن منابع طبیعی به‌طور غیر
ضرور منع شده است. در تلمود نیز روایتی از ربی یوناتان ذکر شده است که می‌گوید «اگر
در حال کاشتن درخت بودی و خبر رسید که «ماشیح» (منجی موعود جهان) ظهور کرده است،
ابتدا کار کاشتن نهال را انجام ده و سپس به استقبال ماشیح برو». علاوه بر این آیاتی
در تورات (سفر اعداد فصل 35) بر ایجاد حاشیه‌ای مناسب در اطراف شهرها (که مانع از
تراکم بوده و فضای زیست‌محیطی مناسبی برای ساکنان شهر فراهم می-کند) اشاره دارد.
تورات بر لزوم حفظ جان انسان تاکید دارد، چنان‌که «پیکوئَح نِفِش» (نجات جان) بر
آیه‌ای از تورات (لاویان فصل 18) بدین مضمون مبتنی است: «احکام و قوانین مرا رعایت
کنید، که از طریق آنها انسان زنده می‌ماند». همچنین هرگونه آسیب رساندن به خود طبق
تورات (لاویان فصل 19) منع شده است. لذا هر گونه تخریب غیرضروری محیط زیست اعم از
گونه‌های حیوانی و گیاهی یا ایجاد آلودگی که موجب در خطر قرار گرفتن جان انسان
باشد، خلاف آموزه‌ه‌ی یهود است.
عرفان یهود بر تکمیل و ترمیم جهان (تیقون عولام) به دست انسان تاکید دارد. « تیقُون
عُولام» یک آموزه‌ی بنیادین «قَبالا» (عرفان یهود) است که یک وظیفه‌ی انسان عارف
را، تلاش برای اصلاح جهان و بهبود وضعیت آن می‌داند؛ که حاصل آن، ورود به دوران
مسیحایی و بهشتی است. همانطور که یهودیان در پایان هر نوبت از نمازهای روزانه (עָלֵינוּ
לְשַׁבֵּחַ)، این جمله را ذکر می‌کنند: «امیدواریم که ... با حاکمیت خدای
قادر مطلق، جهان ترمیم گردد...».
( על כן נקוה לך ה' אלקינו... לתקן עולם במלכות
שדי)، لذا بهبود وضعیت زیست‌محیطی را می‌توان یک ارزش عرفانی یهودی برشمرد.
نقش اخلاق: در کنار باورهای دینی، اخلاق به‌طور کلی و اخلاق دینی به‌طور خاص
تاثیر مهمی در بهبود تمام شئون زندگی و از جمله مسائل زیست‌محیطی دارد. مضمون اساسی
اخلاق «وارد نکردن رنج غیر لازم به انسان» است، و تخریب محیط زیست، رنجی غیر ضروری
را به انسان‌ها وارد خواهد ساخت.
همچنین قاعده‌ی طلایی اخلاق که مهم‌ترین آموزه‌ی ادیان از جمله دین یهود است در این
آیه‌ی معروف در تورات مندرج است که «هم‌نوعت را مانند خودت دوست بدار» (لاویان فصل
19 آیه 18). این آیه که برخی علما آن‌را عصاره‌ی کل تورات دانسته‌اند، بهترین
پشتیبان دینی برای حفظ محیط زیست است، که اگر به همنوعان خود و کل بشریت عشق
بورزیم، راضی به آسیب رساندن به جهان به عنوان محیط زیست مشترک خود نخواهیم شد.
