منيژه ربيعي
روزنامه شرق تير 84
جنبش هاي اجتماعي ايران در دوره قاجار سرانجام به انقلاب مشروطه در سال 1285هـ انجاميد. قانوني اساسي آن به توشيح مظفرالدين شاه رسيد. اين قانون دستاوردهاي مهمي با خود داشت از جمله آن موضوع «برابري» بود كه در قانون به روشني مطرح شده بود. اصل برابري در زندگي اجتماعي ايرانيان كليمي تأثير عميقي نهاد و آنان را با ديگر هموطنان خود از نظر حقوقي برابر كرد. امري كه تا پيش از اين تاريخ سابقه نداشت. به اين ترتيب آنان موفق شدند عزيزالله سليماني را به عنوان نماينده خود به مجلس اول روانه كنند. اما برخي موانع كه هنوز در راه كامل شدن قانون اساسي وجود داشت، سليماني را ناچار به استعفا كرد و دفاع از حقوق كليميان به عهده آيت الله بهبهاني قرار گرفت.
حجت الاسلام بهبهاني
اولين نماينده يهود در مجلس شوراي اسلامي
ايرانيان كليمي در راه تقويت مشروطه اقدام به تشكيل «انجمن» كردند و انجمن آنان در كنار «انجمن آذربايجانيها»، «انجمن مستوفيان» و «انجمن طلاب» به حمايت از مشروطه پرداخت.
پس از كودتاي محمد علي شاه به توپ بسته شدن مجلس و تعطيلي آن، به يك باره صداي آزاديخواهان در گلو ماند و راه هاي خبررساني از طرفداران مشروطه بسته شد. در اين موقعيت ايرانيان كليمي يگانه راه ارتباط انقلابيون با بيرون از مرزهاي ايران بودند و ديپلمات هاي مقيم تهران از طريق آنان در تهران از اخبار كودتا باخبر ميشدند و آن را به جهان بيرون منعكس ميكردند.
خلع محمدعلي شاه در سال 1327 هـ ، استقرار دوباره مشروطه را در پي آورد و مجلس دوم تشكيل شد. در اين مجلس ايرانيان كليمي نمايندهاي براي مجلس انتخاب كردند. و از اين پس براي دادخواهي به جاي مراجعه به علماي ديني به نماينده شان رجوع ميكردند.
عزيز آشر يهودي – از مبارزان مشروطيت
نماينده كليميان در مجلس دوم، لقمان نهورايي بود كه تا دوره سيزدهم (باستثناي دوره چهارم) نيز اين مسئوليت را عهده دار بود. با تلاشهاي او در مجلس قانون دريافت «جزيه» كه قانوني كهن بود، از عهده كليميان برداشته شد. به علاوه دفترهاي ازدواج و طلاق خاص اقليت كليمي به وجود آمد. مرخصي نظاميان كليمي در ايام و اعياد مذهبي خاص پيروان اين دين قانوني شد.
پس از مشروطيت كليميان به تأسيس سازمانهاي فرهنگي اقدام كردند. از جمله «انجمن ترقي» و «انجمن گسترش زبان يهودي» و دو روزنامه نيز منتشر كردند به نامهاي هگا اله Ha-Ge,allah و هاحييم Ha Hayyim.
